Dla wielu Polaków trzaskający ogień w salonie to kwintesencja zimowego relaksu. Jednak ta sielanka może zostać brutalnie przerwana piskliwym dźwiękiem wilgotnościomierza. Wraz z nadejściem 2026 roku kończy się okres beztroski dla właścicieli kominków rekreacyjnych. Przepisy antysmogowe, dotychczas skupione na „kopciuchach” w piwnicach, wkraczają do naszych salonów, a konsekwencje dla nieprzygotowanych mogą być dotkliwe.
Od 1 stycznia 2026 roku w większości województw w Polsce wchodzą w życie nowe, drastyczne regulacje dotyczące domowego paleniska. Oznacza to, że Twój kominek, koza czy piec kaflowy muszą spełniać restrykcyjne normy Ekoprojektu (Ecodesign) – niezależnie od tego, czy używasz ich do ogrzewania, czy tylko do nastroju. Jeśli Twoje urządzenie jest stare, a drewno mokre, mandat to dopiero początek problemów. Maksymalna grzywna może sięgnąć nawet 5000 złotych.
Zegar tyka dla „kopciuchów” w salonie. Co to jest Ekoprojekt?
Przez lata uwaga ustawodawców skupiała się na starych kotłach węglowych. W cieniu tej walki, w tysiącach polskich domów, wciąż funkcjonują kominki starego typu – często otwarte paleniska lub wkłady instalowane w latach 90. i na początku lat 2000. Urządzenia te charakteryzują się bardzo niską sprawnością energetyczną i, co najważniejsze, wysoką emisją szkodliwych pyłów.
Ekoprojekt to dyrektywa Unii Europejskiej, która narzuca minimalne standardy efektywności i emisji dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń. Od 1 stycznia 2026 roku, zgodnie z uchwałami antysmogowymi przyjętymi m.in. w Małopolsce, na Śląsku czy Mazowszu, użytkowanie urządzeń niespełniających tych wymogów jest zakazane.
Wielu właścicieli domów żyje w błogiej nieświadomości, sądząc, że skoro kominek służy im tylko „od święta”, to przepisy ich nie dotyczą. To poważny błąd. Prawo nie rozróżnia spalania „dla ciepła” od spalania „dla przyjemności”. Emisja pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 jest taka sama, a urzędnicy podczas kontroli będą pytać wyłącznie o dokumenty i tabliczkę znamionową urządzenia.
Jeśli nie masz dokumentacji potwierdzającej zgodność z Ekoprojektem, a Twój kominek jest starszy niż 5–7 lat, istnieje bardzo wysokie ryzyko, że nie spełnia on aktualnych norm.
Wilgotnościomierz prawdę Ci powie: Kary za mokre drewno
Nawet jeśli posiadasz najnowocześniejszy, certyfikowany wkład kominkowy, wciąż możesz narazić się na gigantyczną karę. Wszystko przez paliwo. Od nowego roku kontrole straży miejskiej i gminnej będą kładły olbrzymi nacisk na jakość spalanego drewna. Przepisy są tutaj bezwzględne: drewno opałowe nie może mieć wilgotności przekraczającej 20%.
Dlaczego to tak krytyczne? Spalanie mokrego drewna jest skrajnie nieekonomiczne i generuje ogromne ilości sadzy, smoły oraz, co najgorsze, niebezpiecznych dla zdrowia pyłów zawieszonych. W trakcie kontroli funkcjonariusz nie będzie oceniał drewna „na oko”. Straże zostały już wyposażone w profesjonalne wilgotnościomierze.
Procedura jest prosta: urzędnik przykłada sondę do polana znajdującego się przy palenisku. Jeśli wynik na wyświetlaczu przekroczy magiczne 20%, mandat w wysokości do 500 złotych jest niemal pewny. Tłumaczenie, że drewno „leżało pod wiatą” na nic się nie zda. Aby osiągnąć wymaganą wilgotność, drewno musi być sezonowane w odpowiednich warunkach przez minimum dwa lata.
Dni smogowe i elektrofiltry: Alternatywy i zakazy
Dodatkowym elementem, który zamyka drogę do beztroskiego palenia, są tzw. „dni smogowe”. W wielu Programach Ochrony Powietrza (POP) wprowadzono zapisy o całkowitym zakazie używania kominków rekreacyjnych w dniach, kiedy jakość powietrza jest zła i ogłoszono alarm smogowy. Jeśli kominek nie jest Twoim jedynym źródłem ciepła (a masz np. ogrzewanie gazowe), w dni z przekroczeniami norm pyłów masz prawny zakaz rozpalania.
Warto wiedzieć, że sąsiedzi są coraz bardziej czujni. Aplikacje typu „Zgłoś Smog” pękają w szwach od zgłoszeń. Dym z komina w dniu, kiedy stacje pomiarowe odnotowują przekroczenia, jest jak zaproszenie dla patrolu. Ignorowanie ostrzeżeń traktowane jest jako rażące lekceważenie zdrowia publicznego.
Czy jednak musisz wyburzyć stary kominek? Niekoniecznie. Ustawodawca przewidział furtkę dla posiadaczy starszych urządzeń: doposażenie ich w elektrofiltry kominowe. Są to zaawansowane urządzenia montowane w przewodzie kominowym, które wykorzystują wysokie napięcie do wyłapywania pyłów. Ich skuteczność jest bardzo wysoka i często pozwala „zalegalizować” stary kominek.
Jest to jednak spory wydatek – koszt zakupu i montażu elektrofiltra to często od 6000 do 10 000 złotych, w zależności od modelu i skomplikowania instalacji. Mimo to, w porównaniu z kosztem wymiany całego wkładu i remontu salonu, może to być rozsądna opcja modernizacji.
Jak uniknąć mandatu? Konkretne kroki do podjęcia już dziś
Nowy rok przynosi koniec pewnej epoki – epoki bezkarnego dymienia „dla klimatu”. Aby uniknąć stresu, wysokich kar finansowych i potencjalnej interwencji nadzoru budowlanego, musisz podjąć działania prewencyjne. Zderzenie z przepisami może być bolesne, ale wystarczy kilka prostych kroków, by zadbać o legalność domowego ogniska:
- Zrób audyt dokumentacji: Odszukaj instrukcję obsługi. Sprawdź, czy widnieje tam informacja o zgodności z dyrektywą Ekoprojekt (Ecodesign). Jeśli kominek jest stary i nie masz papierów – najprawdopodobniej nie spełnia norm.
- Kup wilgotnościomierz: To proste urządzenie kosztuje zaledwie kilkadziesiąt złotych w markecie budowlanym. Zanim wrzucisz polano do ognia, sprawdź jego wilgotność. To Twoja pierwsza linia obrony w razie kontroli.
- Sprawdź lokalne przepisy: Wejdź na stronę swojego urzędu gminy lub miasta i wyszukaj „uchwała antysmogowa”. Sprawdź dokładne daty graniczne dla Twojego regionu – terminy mogą się różnić w zależności od województwa.
- Śledź komunikaty smogowe: Zainstaluj w telefonie aplikację monitorującą jakość powietrza (np. Kanarek, Airly). Jeśli wskaźniki świecą na czerwono, zrezygnuj z rozpalania w kominku.
Kontrole, które ruszają po Nowym Roku, nie mają na celu uprzykrzania życia, lecz walkę o poprawę jakości powietrza w Polsce. Jednak dla nieprzygotowanych właścicieli domów, zderzenie z nowymi przepisami może być bolesnym doświadczeniem, które opróżni portfel. Działaj już teraz, zanim w drzwiach stanie patrol.