Od stycznia 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wprowadza znamienne zmiany w systemie kontroli zwolnień lekarskich. Inspektorzy zyskują szersze kompetencje, a kontrole będą mogły objąć wszystkie przedsiębiorstwa, niezależnie od wielkości zatrudnienia. Co to oznacza dla pracowników i przedsiębiorców?
W Polsce problem nadużyć zwolnień lekarskich jest ogromny. Według danych ZUS, w III kwartale 2024 roku przeprowadzono aż 115,4 tys. kontroli osób posiadających zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy. W konsekwencji wydanych zostało 9,2 tys. decyzji wstrzymujących dalszą wypłatę zasiłków chorobowych. Od początku 2024 roku do września było to już łącznie 376,1 tys. kontroli i 27,8 tys. decyzji o wstrzymaniu zasiłków.
Szerokie kompetencje inspektorów ZUS
Nowe przepisy dają inspektorom ZUS możliwość kontrolowania zasadności zwolnień lekarskich w każdym przedsiębiorstwie, bez względu na liczbę pracowników. Dotychczasowe ograniczenie dotyczyło firm zatrudniających do 20 osób. Inspektorzy będą mogli sprawdzić, czy pracownicy korzystający z zasiłków chorobowych, opiekuńczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych rzeczywiście są niezdolni do pracy.
Zwiększony zakres terytorialny kontroli
Inspektorzy nie będą już ograniczeni do sprawdzania chorego w miejscu zamieszkania czy zadeklarowanym adresie pobytu. Nowe przepisy pozwalają na kontrolę w miejscach związanych z działalnością gospodarczą oraz wszędzie tam, gdzie może to pomóc w weryfikacji zasadności zwolnienia.
Kontrola również po rozwiązaniu umowy o pracę
Co istotne, kontrolą mogą być objęci nie tylko obecnie zatrudnieni, ale także osoby kontynuujące leczenie po rozwiązaniu umowy o pracę.
Kontrole i konsekwencje finansowe
W przypadku wykrycia nadużyć, ZUS może nie tylko wstrzymać wypłaty świadczeń, ale również zażądać zwrotu już wypłaconych pieniędzy. O wszystkim dowie się również pracodawca. Możliwe jest więc zwolnienie dyscyplinarne bez okresu wypowiedzenia.
Czas na zmiany
Nowe przepisy mają na celu ukrócenie przypadków nadużywania zwolnień lekarskich, gdy osoby formalnie przebywające na L4 remontują mieszkania, wyjeżdżają na wakacje czy prowadzą drugą aktywność zawodową.
Kolejne zmiany w drodze
Trwają prace nad kolejną ustawą, która zmieni same zasady przebywania na zwolnieniu. Pracownik będzie mógł wychodzić, np. do sklepu czy apteki. Będzie mógł też pracować na drugim etacie o ile lekarz na to zezwoli. Wszystko zależeć będzie od choroby. Zakazane mają być czynności, które spowodują, że chory będzie dłużej niezdolny do pracy. Zmieni się też sposób kontaktu z pracownikiem. Szef będzie mógł do niego zadzwonić podczas choroby, a nawet mogą wymienić się mailami o ile sytuacja będzie tego wymagała.
Wdrożenie nowych przepisów to reakcja rządu na szokujące liczby nadużyć zwolnień lekarskich. Czas pokaże, czy wprowadzone zmiany przyniosą oczekiwane efekty.