„Uwaga! Przygotuj się, słuchaj poleceń służb” – komunikat o takiej treści trafił do mieszkańców aż dziesięciu województw, zwiastując gwałtowne załamanie pogody. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) bije na alarm, a eksperci ostrzegają, że to dopiero początek. W obliczu coraz częstszych i bardziej intensywnych opadów deszczu, Polacy muszą zmierzyć się z nowym, podstępnym zagrożeniem: powodzią błyskawiczną. To zjawisko, które może wystąpić nagle i bez ostrzeżenia, nawet w sercu dużego miasta, z dala od rzek i terenów zalewowych. Problem polega na tym, że wielu z nas nie wie, jak zareagować, gdy woda zacznie gwałtownie przybierać. Wiedza na temat odpowiedniego przygotowania i zasad postępowania może zadecydować o bezpieczeństwie naszym i naszych bliskich, a także o ocaleniu dobytku. Czas na ewakuację może być bardzo krótki, dlatego kluczowe jest działanie z wyprzedzeniem.
Alert RCB to dopiero początek. Eksperci ostrzegają przed nowym zagrożeniem
Początek lipca przyniósł pogodowe skrajności. Po fali ponad 30-stopniowych upałów nadeszło gwałtowne ochłodzenie i intensywne opady deszczu. We wtorek, 8 lipca, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa rozesłało alert do milionów Polaków. „Uwaga! 08-10.07 prognozowane intensywne, nawalne opady deszczu. Przygotuj się na ewentualne podtopienia. Słuchaj poleceń służb i śledź komunikaty pogodowe” – brzmiała wiadomość, która nie pozostawiała złudzeń co do powagi sytuacji. To nie jest jednorazowy incydent, a raczej zapowiedź tego, co może stać się nową normą w sezonie letnim. Klimatolodzy i specjaliści od zarządzania kryzysowego są zgodni: zmiany klimatyczne prowadzą do coraz częstszego występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych. Długie okresy suszy przerywane są nawalnymi deszczami, z którymi nie radzi sobie ani przyroda, ani miejska infrastruktura. To właśnie w takich warunkach rodzi się największe niebezpieczeństwo, które często jest bagatelizowane przez mieszkańców miast – powódź błyskawiczna.
Czym jest „powódź błyskawiczna” i dlaczego zagraża mieszkańcom miast?
Większość Polaków kojarzy powódź z wylewającymi rzekami i długotrwałymi opadami, które stopniowo zalewają tereny nizinne. Jednak „powódź błyskawiczna” to zupełnie inne zjawisko. Powstaje w wyniku gwałtownych, bardzo intensywnych opadów deszczu na stosunkowo niewielkim obszarze. Problem jest szczególnie dotkliwy w miastach, gdzie duża ilość betonu i asfaltu uniemożliwia wodzie naturalne wsiąkanie w grunt. Niewydolne lub przestarzałe systemy kanalizacji deszczowej nie są w stanie odprowadzić tak dużej ilości wody w krótkim czasie. W efekcie woda kumuluje się w zagłębieniach terenu, takich jak tunele, przejścia podziemne, wiadukty czy niżej położone ulice, tworząc śmiertelną pułapkę. Powódź może nas zaskoczyć na środku ulicy, w samochodzie, a nawet w piwnicy naszego bloku. To zagrożenie, które nie jest ograniczone do tradycyjnych terenów zalewowych, a jego główną cechą jest nagłość i gwałtowność, pozostawiając bardzo mało czasu na reakcję.
Zagrożenie na drodze. Co robić, gdy woda zaleje twój samochód?
Jednym z najbardziej niebezpiecznych scenariuszy jest zaskoczenie przez powódź błyskawiczną podczas jazdy samochodem. Woda na drodze, która wydaje się niegroźną kałużą, może okazać się śmiertelną pułapką. Eksperci podkreślają, że już zaledwie 15 cm płynącej wody wystarczy, aby kierowca stracił kontrolę nad pojazdem. Gdy poziom wody sięgnie około 30 cm, większość samochodów osobowych zaczyna unosić się na wodzie. Z kolei nurt o głębokości ponad 50 centymetrów jest w stanie z łatwością porwać pojazd. Dlatego absolutną zasadą jest: nigdy nie wjeżdżaj na zalaną drogę. Jeśli woda zaczyna gwałtownie przybierać wokół Twojego samochodu, niezwłocznie go opuść i schroń się na najwyższym możliwym poziomie. Twoje życie jest ważniejsze niż pojazd. Podczas ewakuacji należy zachować szczególną ostrożność i unikać:
- powalonych linii wysokiego napięcia, które mogą znajdować się pod wodą;
- rozlanych chemikaliów i paliw, które tworzą toksyczną mieszankę;
- wymytych fragmentów nawierzchni i ukrytych pod wodą dziur;
- porwanych przez nurt gałęzi, śmieci i innych ostrych przedmiotów.
Pamiętaj, aby nie przechodzić przez płynącą wodę, jeśli nie widzisz dna. Nurt może być silniejszy, niż się wydaje, a ukryte pod wodą przeszkody mogą prowadzić do tragedii.
Plecak ewakuacyjny to podstawa. Co spakować, by być gotowym?
W sytuacji zagrożenia powodzią, czas na spakowanie najważniejszych rzeczy może być bardzo ograniczony. Dlatego Rządowe Centrum Bezpieczeństwa zaleca, aby każda rodzina miała przygotowany zawczasu tzw. plecak ewakuacyjny lub torbę awaryjną. Posiadanie gotowego zestawu pozwala zaoszczędzić cenny czas i nerwy, a także zapewnia podstawowe środki do przetrwania przez pierwsze 72 godziny. Taki plecak powinien być przechowywany w łatwo dostępnym miejscu. Co powinno się w nim znaleźć?
- Dokumenty: dowód osobisty, paszport, akty urodzenia, dokumenty własnościowe. Najlepiej trzymać je w wodoodpornej koszulce lub woreczku strunowym.
- Pieniądze: gotówka i karty płatnicze. W razie awarii systemów bankowych gotówka może być jedynym środkiem płatniczym.
- Apteczka: leki przyjmowane na stałe, środki przeciwbólowe, materiały opatrunkowe.
- Komunikacja i oświetlenie: naładowany telefon, powerbank, latarka na dynamo lub z zapasowymi bateriami.
- Woda i żywność: woda pitna (minimum 2-3 litry na osobę), żywność o długim terminie ważności na 2-3 dni (konserwy, batony energetyczne), otwieracz do konserw.
- Ubrania i schronienie: kurtka przeciwdeszczowa, ciepła bluza, bielizna i buty na zmianę, śpiwór lub koce termiczne.
- Środki higieniczne: mokre chusteczki, mydło, papier toaletowy, szczoteczka i pasta do zębów.
Jak zabezpieczyć dom przed nadejściem wody? Kluczowe kroki
Jeśli ostrzeżenie o powodzi dotarło do Ciebie z wyprzedzeniem i znajdujesz się w domu, możesz podjąć kroki w celu zminimalizowania strat. Najważniejsze jest jednak zawsze Twoje bezpieczeństwo i bezpieczeństwo Twoich bliskich. Jeśli służby zarządzą ewakuację, należy bezwzględnie się do tego zastosować. Jeżeli jednak masz czas, warto zabezpieczyć swój dobytek. Przede wszystkim przenieś cenne przedmioty, dokumenty oraz sprzęt elektroniczny na wyższe piętra budynku. Zabezpiecz także chemikalia i środki czystości, aby nie dostały się do wody i nie spowodowały skażenia. Jednym z najskuteczniejszych sposobów na powstrzymanie wdzierającej się wody jest ułożenie worków z piaskiem przy drzwiach wejściowych, drzwiach do piwnicy oraz nisko położonych oknach i kratkach wentylacyjnych. Przed nadejściem fali powodziowej koniecznie zamknij główne zawory gazu i wody oraz wyłącz bezpieczniki prądu, aby uniknąć pożaru lub porażenia. Służby apelują, by na bieżąco śledzić komunikaty w mediach i lokalnym radiu. Jeśli to możliwe, zawczasu zorganizuj bezpieczne schronienie dla dzieci, osób starszych oraz zwierząt domowych u rodziny lub znajomych mieszkających na bezpiecznym terenie.