Unia Europejska stoi przed jedną z najbardziej kontrowersyjnych decyzji w historii regulacji Internetu. Projekt Chat Control, nad którym pracują unijni legislatorzy, ma na celu wprowadzenie obowiązkowego skanowania prywatnych wiadomości, zdjęć i filmów przesyłanych przez użytkowników komunikatorów takich jak WhatsApp, Signal czy Telegram.
Zwolennicy widzą w tym narzędzie do ochrony dzieci przed przestępstwami seksualnymi online. Przeciwnicy ostrzegają, że w praktyce może to być początek masowej inwigilacji oraz zagrożenie dla wolności słowa i poufności komunikacji.
Czym jest Chat Control?
Podstawą projektu jest wprowadzenie wymogu, by każda wiadomość, zdjęcie lub wideo przesyłane przez użytkowników były automatycznie skanowane bezpośrednio na urządzeniu nadawcy – zanim zostaną zaszyfrowane metodą end-to-end.
To fundamentalna zmiana, bo obecnie szyfrowanie end-to-end gwarantuje, że nawet dostawca usługi nie ma dostępu do treści komunikacji. Chat Control ten model podważa – urządzenie miałoby zainstalowane mechanizmy analizy treści, które automatycznie porównywałyby je z bazami wzorców nielegalnych materiałów.
Co istotne, przepisy przewidują wyłączenie z tego obowiązku kont polityków, policji i służb wywiadowczych. Krytycy podkreślają, że taki wyjątek może prowadzić do nierównego traktowania obywateli i podważać zaufanie do prawa.
Poparcie i sprzeciw w UE
Z obecnych danych wynika, że 19 z 27 państw członkowskich Unii Europejskiej popiera Chat Control. W grupie zwolenników są m.in. Francja, Węgry, Włochy i Hiszpania. Niemcy wciąż nie zajęły ostatecznego stanowiska, co może mieć znaczenie w dalszych negocjacjach.
Planowany termin wejścia przepisów w życie to październik 2025 roku. Proces legislacyjny jest zaawansowany, a czas na szeroką debatę publiczną szybko się kurczy.
Argumenty zwolenników
Według orędowników projektu, Internet w obecnym kształcie sprzyja ukrywaniu się przestępców. Szyfrowanie end-to-end – choć kluczowe dla prywatności – utrudnia organom ścigania śledzenie i wykrywanie materiałów dotyczących wykorzystywania seksualnego dzieci.
Chat Control miałoby być narzędziem prewencyjnym: treści byłyby analizowane i oznaczane jeszcze przed wysyłką. W teorii pozwalałoby to na szybsze wykrywanie i blokowanie nielegalnych materiałów oraz przekazywanie informacji odpowiednim służbom.
Krytyka i ryzyka technologiczne
Eksperci od bezpieczeństwa i prywatności ostrzegają, że taki system może zostać łatwo rozszerzony na inne typy treści – od pirackich materiałów po komunikację polityczną. Historia regulacji Internetu pokazuje, że mechanizmy kontroli często ewoluują poza pierwotny cel.
Dodatkowo istnieje ryzyko powstania centralnych baz danych oznaczonych wiadomości, które mogłyby stać się celem ataków hakerskich lub nadużyć ze strony podmiotów mających dostęp do systemu. Przykłady wycieków danych z instytucji publicznych i prywatnych firm pokazują, że żaden system nie jest w 100% odporny na naruszenia.
Sprawa Pavela Durova jako kontekst
W 2024 roku we Francji aresztowano Pavela Durova, twórcę komunikatora Telegram, pod zarzutem niewystarczającej moderacji treści. Władze twierdziły, że brak skutecznego nadzoru nad platformą ułatwiał rozpowszechnianie nielegalnych materiałów.
Durov stanowczo odrzucił zarzuty, argumentując, że Telegram od lat chroni prywatność użytkowników i stosuje procedury usuwania treści naruszających prawo. Dla przeciwników Chat Control to przykład, że presja na platformy może być ogromna, a nowe przepisy stworzą jeszcze szersze narzędzia nacisku.
Nierówne traktowanie obywateli
Najwięcej kontrowersji budzi zapis wyłączający z obowiązku skanowania wiadomości polityków, policję i służby wywiadowcze. Dla obrońców praw obywatelskich jest to jawny przykład podwójnych standardów – skoro system jest uznany za konieczny dla bezpieczeństwa, dlaczego nie miałby obejmować wszystkich?
Takie wyjątki mogą obniżyć zaufanie do instytucji publicznych i rodzić pytania, czy prawo nie będzie stosowane w sposób wybiórczy.
Potencjalny wpływ na wolność słowa
Masowe skanowanie prywatnych rozmów, nawet w imię walki z przestępczością, może mieć efekt mrożący. Użytkownicy mogą unikać poruszania pewnych tematów lub korzystania z określonych platform, obawiając się błędnej interpretacji treści przez algorytmy.
Ponadto, w krajach o niższych standardach demokratycznych, podobne mechanizmy mogą być używane do cenzurowania treści politycznych, śledzenia opozycji czy ograniczania działalności dziennikarzy.
Co dalej?
Do października 2025 roku trwać będą negocjacje i dyskusje w Parlamencie Europejskim oraz między państwami członkowskimi. Wiele zależy od stanowiska Niemiec, które mogą przesądzić o ostatecznym kształcie przepisów.
Warto podkreślić, że niezależnie od intencji ustawodawców, decyzja w sprawie Chat Control będzie miała długofalowe skutki – zarówno w obszarze bezpieczeństwa, jak i ochrony prywatności milionów obywateli UE.
Chat Control to projekt o ogromnym znaczeniu, który dotyka równowagi pomiędzy bezpieczeństwem a wolnością osobistą. Choć jego deklarowany cel – ochrona dzieci – jest niepodważalny, metoda realizacji budzi poważne wątpliwości prawne, technologiczne i etyczne.
Najbliższe miesiące pokażą, czy Unia Europejska zdecyduje się na systemową ingerencję w prywatne rozmowy, czy też poszuka alternatywnych rozwiązań, które pogodzą ochronę najmłodszych z prawem dorosłych do prywatności.