W ostatnich latach, w Polsce narasta dyskusja na temat możliwości wprowadzenia zakazu palenia papierosów na balkonach i w loggiach budynków wielorodzinnych. Problem ten wywołał liczne debaty, zwłaszcza wśród mieszkańców osiedli, gdzie palenie tytoniu może stanowić uciążliwość dla sąsiadów. Jednak kwestia ta okazuje się bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać, a przeszkodą jest przede wszystkim niejednoznaczny status prawny balkonów.
Posłanka Gabriela Lenartowicz skierowała interpelacje do ministra sprawiedliwości oraz minister zdrowia w sprawie regulacji prawnych dotyczących palenia tytoniu na balkonach i tarasach w budynkach wielorodzinnych. Odpowiedzi udzielone przez oba resorty wskazują, że na ten moment nie ma podstaw prawnych do wprowadzenia ogólnokrajowego zakazu palenia w tych miejscach. Ministerstwa podkreślają znaczenie artykułu 5 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, który wymienia miejsca objęte zakazem palenia, jednak nie ma wśród nich budynków wielorodzinnych.
W Polsce, zgodnie z danymi z 2022 roku, około 22% mieszkańców w wieku 15 lat i więcej paliło papierosy. Problem palenia tytoniu jest więc nadal istotny, a konieczne jest podejmowanie działań w celu ochrony zdrowia publicznego. Jednakże, w przypadku palenia na balkonach, nie ma jeszcze wyraźnych regulacji, które pozwoliłyby na skuteczne rozwiązanie tego problemu.
Samorządy i wspólnoty mieszkaniowe mają pewne możliwości działania w tej sprawie. Rady gmin mogą ustanowić strefy wolne od dymu tytoniowego w miejscach przeznaczonych do użytku publicznego, jednak jak wskazuje Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Małopolskiego z dnia 2 grudnia 2009 r., taki zakaz nie powinien obejmować części wspólnych budynków mieszkalnych wielorodzinnych. Wspólnoty mieszkaniowe oraz spółdzielnie mają możliwość regulowania kwestii związanych z paleniem na terenie budynków. Przykładem takiego działania jest uchwała przyjęta przez jedną z gdańskich wspólnot mieszkaniowych, która zakazuje palenia papierosów na balkonach i w ogródkach przynależnych do lokali mieszkalnych.
Kontrowersyjna uchwała, przyjęta większością zaledwie 51% głosów, została nagłośniona przez media w listopadzie 2024 roku. Trudno jednak przesądzić o jej skuteczności i trwałości, zwłaszcza że może zostać zaskarżona przez niezadowolonych właścicieli mieszkań. Status prawny balkonu okazuje się kluczowym problemem w kwestii zakazu palenia. Eksperci wskazują, że problem ten daje o sobie znać również przy okazji innych sporów, takich jak montaż klimatyzatorów czy fotowoltaiki balkonowej.
Niektórzy prawnicy argumentują, że uchwały wspólnot zakazujące palenia na balkonach mogą się obronić prawnie, gdyż dotyczą elementów nieruchomości wspólnej. Jednakże kwestia ta wciąż nie została jednoznacznie rozstrzygnięta w orzecznictwie. W tym kontekście warto przywołać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 lutego 2019 r., który wskazuje na możliwość uznania balkonu lub tarasu za część nieruchomości wspólnej, ale pod warunkiem, że przemawiają za tym względy natury architektonicznej lub estetycznej.
Właściciele mieszkań niezadowoleni z uchwał zakazujących palenia na balkonach mają kilka możliwości prawnego przeciwdziałania. Mogą zaskarżyć taką uchwałę na podstawie artykułu 25 ustawy o własności lokali, który daje właścicielowi prawo do zaskarżenia uchwały do sądu z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali. Dodatkowo, palacze mogą skorzystać z uprawnień wynikających z artykułu 58 kodeksu cywilnego w połączeniu z artykułem 189 kodeksu postępowania cywilnego, wytaczając powództwo o ustalenie nieważności uchwały.
Biorąc pod uwagę kontrowersje związane ze statusem prawnym balkonów oraz brak jednoznacznych regulacji na poziomie krajowym, spory dotyczące zakazu palenia na balkonach prawdopodobnie będą rozstrzygane indywidualnie przez sądy, co może prowadzić do różnych rozstrzygnięć w podobnych sprawach. W Polsce, według danych z 2023 roku, ponad 70% dorosłych Polaków uważa, że palenie powinno być zabronione w miejscach publicznych, co wskazuje na wzrost świadomości społecznej w kwestii ochrony zdrowia publicznego. Konieczne jest więc dalsze podejmowanie działań w celu ochrony zdrowia publicznego, także w odniesieniu do palenia na balkonach.