Unia Europejska przygotowuje się do wprowadzenia jednego z najbardziej ambitnych rozporządzeń środowiskowych ostatnich dekad, które może fundamentalnie zmienić sposób produkcji tysięcy przedmiotów codziennego użytku. Chodzi o zakaz stosowania substancji perfluoroalkilowych i polifluoroalkilowych, znanych również jako „wieczne chemikalia”. Te powszechnie stosowane związki chemiczne są obecne w niemal każdym aspekcie życia codziennego, od nieprzywierających patelni po wodoodporną odzież.
Co to są PFAS?
PFAS to grupa ponad 9000 syntetycznych związków chemicznych, które zyskały popularność w przemyśle dzięki swoim niezwykłym właściwościom. Są one odporne na działanie wody, tłuszczu, ciepła i wielu czynników chemicznych, co sprawia, że są szeroko stosowane w produkcji niezliczonych artykułów codziennego użytku. W typowym europejskim gospodarstwie domowym można znaleźć dziesiątki produktów zawierających te substancje.
Dlaczego PFAS są szkodliwe?
PFAS zyskały złowrogą nazwę „wiecznych chemikaliów”, ponieważ praktycznie nie rozkładają się w środowisku naturalnym. W przeciwieństwie do wielu innych zanieczyszczeń, które z czasem ulegają biodegradacji, związki te mogą pozostawać w glebie, wodzie i organizmach żywych przez dziesiątki, a nawet setki lat. To sprawia, że ich stężenie w środowisku stale rośnie, a wraz z nim potencjalne zagrożenia.
Jakie są zagrożenia zdrowotne związane z PFAS?
Przełomowe badania opublikowane w 2023 roku rzuciły nowe światło na skalę problemów zdrowotnych związanych z PFAS. Wykazano, że długotrwała ekspozycja na te substancje może prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby, zwiększać ryzyko rozwoju niektórych typów nowotworów, a także negatywnie wpływać na układ odpornościowy i hormonalny. Szczególnie niepokojące są doniesienia o zdolności PFAS do przechodzenia przez barierę łożyskową, co oznacza, że mogą one wpływać na rozwój płodu.
Co Unia Europejska planuje zrobić?
Unia Europejska planuje wprowadzić kompleksowy zakaz stosowania PFAS w produktach konsumenckich. Zakaz nie wejdzie w życie przed przyszłym rokiem, co da przemysłowi czas na dostosowanie się i opracowanie alternatyw. Komisja Europejska szacuje, że całkowity koszt opieki zdrowotnej związanej z chorobami wywołanymi przez PFAS w Unii Europejskiej wynosi obecnie około 52-84 miliardów euro rocznie.
Czy zakaz PFAS wpłynie na gospodarkę?
Koszty dostosowawcze mogą być znaczące, ale korzyści zdrowotne i środowiskowe mogą znacząco przewyższać koszty. Zakaz może stać się impulsem do innowacji i rozwoju nowych, bezpieczniejszych rozwiązań. Wiele firm już teraz inwestuje w badania nad alternatywnymi substancjami, które mogłyby zastąpić PFAS.
Co to oznacza dla konsumentów?
Konsumentów europejscy prawdopodobnie nie odczują natychmiastowych skutków zakazu, ponieważ większość produktów zawierających PFAS będzie mogła być sprzedawana do wyczerpania zapasów. Z czasem jednak będą mogli zauważyć subtelne różnice w niektórych produktach. Na przykład, nowe powłoki nieprzywierające mogą wymagać innej pielęgnacji niż te zawierające PFAS.
Czy jest to krok w dobrym kierunku?
Środowiska naukowe generalnie popierają inicjatywę UE, wskazując na rosnący zasób dowodów na szkodliwość PFAS. Dr Thomas Schmidt z Europejskiej Agencji Środowiska zauważa, że „zasada ostrożności nakazuje działanie nawet w obliczu niepełnej wiedzy, gdy potencjalne szkody są poważne i nieodwracalne. W przypadku PFAS mamy już wystarczająco dużo dowodów, aby uzasadnić zdecydowane kroki”.