Od 31 marca 2025 roku, program Czyste Powietrze będzie funkcjonować według nowych zasad, które mają uszczelnić system i lepiej ukierunkować dotacje. Jednak eksperci wyrażają poważne obawy, że reforma może prowadzić do nadużyć i paradoksów.
W ramach nowego programu, dotacje będą przyznawane na termomodernizację budynków i wymianę przestarzałych źródeł ciepła. Najwyższy poziom dofinansowania otrzymają osoby mieszkające w domach o zapotrzebowaniu na energię użytkową wyższym niż 150 kWh na metr kwadratowy rocznie. Eksperci twierdzą, że ten wymóg może prowadzić do celowego pogarszania stanu budynków na czas audytu, np. poprzez wymontowanie okien. Czy to nie jest paradoksalne, że aby uzyskać pomoc, trzeba pogorszyć stan swojego domu?
Nowe zasady programu obejmują również zaktualizowane progi dochodowe i limity kosztów, usunięcie dotacji na piece gazowe, wprowadzenie funkcji operatora i ubezpieczenia OC wykonawców. Eksperci zwracają uwagę, że nowy model wsparcia może wykluczyć osoby rzeczywiście potrzebujące pomocy, np. rodziny, które już teraz borykają się z wysokimi rachunkami za ogrzewanie i mieszkają w domach klasy energetycznej D, E czy F. Andrzej Guła z Polskiego Alarmu Smogowego ostrzega, że zamiast faktycznej pomocy, zmiany mogą prowadzić do nadużyć.
Według Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, nowe zasady mają ograniczyć możliwość nadużywania systemu przez osoby, które formalnie nie wykazują dochodów, lecz w rzeczywistości korzystają z programu na inne cele niż termomodernizacja. Jednak eksperci twierdzą, że w czasie kryzysu energetycznego taka decyzja rządu może nie tylko pogłębić problemy związane z ubóstwem energetycznym, ale także spowolnić walkę z zanieczyszczeniem powietrza.
Co to oznacza dla mieszkańców Polski? Według danych GUS, w 2020 roku ponad 40% polskich gospodarstw domowych wykorzystywało jako źródło ciepła paliwa stałe, co prowadzi do emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Program Czyste Powietrze miał być rozwiązaniem tego problemu, ale nowe zasady mogą go tylko pogorszyć.
Warto pamiętać, że Polska jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów Unii Europejskiej. Według danych EEA, w 2020 roku średnia masa pyłu PM2,5 w polskich miastach wynosiła 23,4 μg/m³, co jest znacznie powyżej wartości progowej określonej przez Światową Organizację Zdrowia. Nowe zasady programu Czyste Powietrze mogą sprawić, że walka z zanieczyszczeniem powietrza stanie się jeszcze trudniejsza.
Czas pokaże, czy nowe zasady programu Czyste Powietrze poprawią efektywność programu, czy przyniosą odwrotny skutek. Jedno jest pewne – Polska potrzebuje szybkiej i skutecznej pomocy w walce z zanieczyszczeniem powietrza.