W Polsce istnieje poważny problem z niepłaceniem przez konsumentów i firmy zobowiązań wobec gmin. Według danych Krajowego Rejestru Długów, nieuregulowane zobowiązania wynoszą 17,5 mld zł, co stanowi znaczące obciążenie dla samorządów. W ciągu zaledwie 10 miesięcy zobowiązania te wzrosły o 700 mln zł, co wskazuje na systemowy problem.
Kondycja finansowa samorządów
Kondycja finansowa samorządów jest ściśle związana z wpływami do ich kas. Im mniej wpływów, tym trudniej sprostać bieżącym potrzebom, nie mówiąc o inwestycjach. Budżety samorządów są zasilane przez podatki lokalne, udziały w podatkach PIT i CIT, subwencje z budżetu państwa, a także dotacje celowe na konkretne projekty. Do tego należy dodać dochody z majątku gminy pochodzące ze sprzedaży czy dzierżawy nieruchomości oraz środki unijne.
Opłaty lokalne
Właśnie opłaty lokalne, np. czynsze za mieszkania komunalne czy lokalne usługowe, wodę, wywóz śmieci, opłaty targowe i inne, nie zawsze trafiają do gminnej kasy. Brak tych środków jest mocno odczuwalny przez mieszkańców, gdyż nie wystarcza pieniędzy na oświatę, pomoc społeczną, kulturę, ochronę zdrowia, oświetlenie, sport czy bezpieczeństwo publiczne.
Nadzór nad finansami
Nadzór nad finansami jednostek samorządu terytorialnego sprawują Regionalne Izby Obrachunkowe. Według ostatnich dostępnych danych Krajowej Rady RIO, w 2023 r. zadłużenie samorządów w Polsce wzrosło z 91 mld zł do prawie 103 mld zł. Na każdego mieszkańca gmin przypadło średnio 1,5 tys. zł zaległości. Jednocześnie koszty obsługi zadłużenia wzrosły o blisko 42 proc.
Konsekwencje niepłacenia
Najnowsze dane Krajowego Rejestru Długów pokazują, że mieszkańcy oraz firmy są winni gminom 17,5 mld zł. Nieuregulowane zobowiązania ma łącznie 588 tys. osób i przedsiębiorstw, a średnia zaległość wynosi 29,7 tys. zł. Część gmin radzi sobie z dłużnikami, wpisując ich do Krajowego Rejestru Długów. To działanie, które motywuje do spłaty i pomaga jednostkom samorządu terytorialnego egzekwować należności.
Skutki finansowe
Wzrost zaległości o 700 mln zł w ciągu niespełna roku pokazuje, że problem nie jest incydentalny, lecz systemowy. Każda złotówka, która nie trafia do budżetu samorządu, to mniej środków na inwestycje i usługi publiczne, a w dłuższej perspektywie – obniżenie jakości życia mieszkańców.
Dane liczbowe
* 17,5 mld zł – łączna kwota nieuregulowanych zobowiązań
* 588 tys. – liczba osób i przedsiębiorstw z nieuregulowanymi zobowiązaniami
* 29,7 tys. zł – średnia zaległość
* 700 mln zł – wzrost zaległości w ciągu 10 miesięcy
* 1,5 tys. zł – średnia zaległość na mieszkańca gminy
Podsumowanie
Niepłacenie zobowiązań wobec gmin przez konsumentów i firmy jest poważnym problemem, który wpływa na kondycję finansową samorządów. Brak wpływów do gminnych kas powoduje trudności w realizacji podstawowych zadań, takich jak oświatę, pomoc społeczną, kulturę i ochronę zdrowia. Konsekwentne egzekwowanie należności, np. poprzez wpisy do Krajowego Rejestru Długów, może pomóc w odzyskaniu pieniędzy i poprawie kondycji finansowej samorządów.