Od 1 stycznia 2026 w całej Unii Europejskiej, w tym w Polsce, zaczną obowiązywaćnowe limity płatności gotówką, które mają ograniczyć anonimowe transakcje i wzmocnić walkę z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu. Transakcje przekraczające 10 000 euro (ok. 43 000 zł) będą musiały być realizowane bezgotówkowo – np. przelewem bankowym czy kartą, a przy płatnościach powyżej 3 000 euro sprzedawca będzie miał obowiązek weryfikować tożsamość klienta. (
To oznacza, że firmy dokonujące dużych zakupów – na przykład sprzętu elektronicznego czy maszyn – będą musiały planować transakcje inaczej niż dotychczas i często rezygnować z tradycyjnych płatności gotówką. Nowe przepisy mają wpływ nie tylko na przedsiębiorców, ale również konsumentów, a ich celem jest zwiększenie przejrzystości finansowej oraz uszczelnienie rynku.
Regulacje te wpisują się w szerszy trend ograniczania obrotu gotówką w gospodarce. Choć przeciwnicy zmian wskazują na ryzyko ograniczenia swobody płatniczej, zwolennicy podkreślają korzyści w postaci lepszej kontroli nad przepływami pieniężnymi i trudniejszego wykorzystywania gotówki do działań przestępczych. W praktyce nowe limity mogą oznaczać konieczność częstszego korzystania z przelewów, kart płatniczych i rozwiązań e-płatności w codziennych transakcjach biznesowych.
Obecne i przyszłe limity płatności gotówką – co się zmienia
Aktualnie w Polsce limity płatności gotówką pomiędzy przedsiębiorcami obejmują transakcje, których wartość jednorazowa nie przekracza 15 000 zł. Jeśli transakcja między biznesami przekracza tę kwotę, płatność powinna być dokonana za pomocą rachunku płatniczego – np. przelewu bankowego lub innego elektronicznego instrumentu płatniczego.
Początkowo planowano obniżenie tego limitu do 8 000 zł, a wprowadzenie dodatkowego limitu dla transakcji B2C (między przedsiębiorcą a konsumentem) na poziomie 20 000 zł, ale ostatecznie te propozycje zostały wycofane w 2023 r. i w 2024 r. nie weszły w życie. Konsument wciąż może teoretycznie zapłacić przedsiębiorcy dowolną kwotę w gotówce, bez ustawowego ograniczenia.
Zmiany wprowadzone przez Unię Europejską od 2026 r. znacząco zmienią te zasady – dotyczyć będą już wszystkich transakcji, również między konsumentami a przedsiębiorcami. Limit 10 000 euro stanie się górnym progiem dla płatności gotówką, powyżej którego transakcja musi się odbywać w formie bezgotówkowej.
Nowe unijne przepisy obejmują również obowiązek sprawdzania tożsamości przy transakcjach gotówkowych powyżej 3 000 euro, co ma na celu ograniczenie anonimowych przepływów finansowych – praktykę często wykorzystywaną w praniu pieniędzy.
Takie rozwiązania wpisują się w szerokie regulacje anty-prania pieniędzy (AML – Anti-Money Laundering), które mają harmonizować stanowienie prawa we wszystkich państwach członkowskich UE. Celem jest zwiększenie transparentności i ułatwienie organom nadzoru identyfikacji dużych przepływów finansowych.
Konsekwencje dla firm i konsumentów – jak planować duże zakupy
Dla przedsiębiorców i firm nowe limity oznaczają konieczność staranniejszego planowania większych zakupów. Jeśli wartość transakcji przekracza równowartość 10 000 euro, wykluczona zostaje możliwość użycia gotówki. Oznacza to, że w praktyce zakupy sprzętu elektronicznego, środków trwałych czy usług o większej wartości będą musiały być realizowane przelewem bankowym lub innym bezgotówkowym środkiem płatności.
Banki i dostawcy usług płatniczych już przygotowują się do zmian, oferując narzędzia, które mają ułatwić przedsiębiorcom realizację dużych transakcji w sposób zgodny z nowymi zasadami. W praktyce wiele firm już teraz korzysta z przelewów i systemów e-płatności jako standardu przy zakupach o wyższej wartości.
Eksperci rynku finansowego zwracają uwagę, że choć ograniczenia mogą na początku być postrzegane jako uciążliwe, pozwolą one na szybsze i bezpieczniejsze rozliczenia. „Przejście na bezgotówkowe transakcje powyżej określonego progu zwiększa przejrzystość i zmniejsza ryzyko błędów księgowych oraz nadużyć”, komentuje analityk ds. płatności elektronicznych. Nowe przepisy mają również ułatwić organom podatkowym kontrolę nad dużymi transakcjami i zmniejszyć skalę szarej strefy.
Dla konsumentów natomiast ograniczenie transakcji gotówkowych powyżej 10 000 euro oznacza, że zakupy luksusowych dóbr, na przykład kosztownych urządzeń RTV czy wyposażenia domu, będą musiały być rozliczane bezgotówkowo, a klienci – bez względu na to, czy działają jako przedsiębiorcy, czy osoby prywatne – będą musieli posiadać rachunek bankowy i korzystać z elektronicznych metod płatności.
Krytycy zmian wskazują, że limity te mogą prowadzić do ograniczenia wolności płatniczej i uderzać w tradycyjne formy rozliczeń, które wciąż są popularne w niektórych branżach i regionach. Jednak zgodnie z informacjami przekazywanymi przez instytucje unijne, głównym celem nowej regulacji jest zwiększenie bezpieczeństwa systemów finansowych i ograniczenie ryzyk związanych z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu.
Ważne jest, aby przedsiębiorcy już teraz zapoznali się z nowymi regułami i odpowiednio dostosowali swoje procedury finansowe – szczególnie w kontekście wystawiania faktur, monitorowania przepływów pieniędzy i planowania płatności. Dla firm realizujących zakupy sprzętu lub usług o znacznej wartości wartość zamówienia musi być rozliczana przelewem, a nie gotówką, aby uniknąć komplikacji oraz potencjalnych problemów księgowych czy podatkowych.
Zmiany te wpisują się w globalny trend ograniczania anonimowego obrotu gotówką i promowania nowoczesnych, śledzonych form płatności, co według wielu instytucji ma pozytywnie wpłynąć na bezpieczeństwo całego systemu finansowego.