Makabryczna zbrodnia, która wydarzyła się na kampusie Uniwersytetu Warszawskiego, wstrząsnęła opinią publiczną w całej Polsce. W środę po południu młody mężczyzna – student, Mieszko R., zaatakował i zabił siekierą pracownicę uczelni, raniąc również interweniującego strażnika. Do obezwładnienia sprawcy przyczynił się funkcjonariusz Służby Ochrony Państwa, który przebywał na uczelni ze względu na odbywający się tam wykład ministra sprawiedliwości Adama Bodnara.
Prokuratura Okręgowa przekazała, że podejrzanemu postawiono trzy zarzuty:
zabójstwa ze szczególnym okrucieństwem,
usiłowania zabójstwa,
znieważenia zwłok.
Według śledczych sprawca odciął głowę ofierze toporkiem i próbował konsumować szczątki, co było podstawą do trzeciego zarzutu.
Kryminolog ostrzega: możliwe unikanie odpowiedzialności karnej
W rozmowie z Polską Agencją Prasową prof. Brunon Hołyst, wybitny specjalista w zakresie kryminologii i kryminalistyki, zwrócił uwagę na niepokojący możliwy scenariusz. Jego zdaniem, jeśli biegli orzekną, że Mieszko R. był niepoczytalny w chwili popełnienia czynu, może w ogóle nie stanąć przed sądem.
– „Niewiele jeszcze wiemy, ale sprawca wkrótce zostanie poddany badaniom psychologicznym i psychiatrycznym i wiele spraw zostanie wyjaśnionych” – podkreślił prof. Hołyst.
Ekspert zaznaczył, że to, iż sprawca nie znał ofiary, może wskazywać na brak racjonalnego motywu, co jest jedną z przesłanek zaburzeń psychicznych. Zazwyczaj bowiem zabójcy mają określony powód działania – motyw zemsty, zazdrości czy chęci ukrycia innego przestępstwa. W tym przypadku brutalność czynu przy jednoczesnym braku relacji z ofiarą może świadczyć o głębokich zaburzeniach.
– „Każdy sprawca, nawet psychicznie chory, ma jakąś motywację, choć może być ona całkowicie irracjonalna i oderwana od rzeczywistości” – zauważył Hołyst.
Zgodnie z polskim prawem karnym, osoba niepoczytalna w chwili czynu nie może zostać skazana. Kodeks karny z 1997 roku przewiduje, że jeśli sprawca nie był zdolny do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem – z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego poważnego zakłócenia funkcji psychicznych – nie ponosi odpowiedzialności karnej.
W takim przypadku zamiast procesu sądowego stosuje się środek zabezpieczający, jakim jest umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym. Osoba taka może być tam przetrzymywana przez lata, a wyjście jest możliwe dopiero po uzyskaniu zgody sądu i opinii lekarzy, że nie zagraża już otoczeniu.
Nie będzie kary śmierci. Najwyżej – dożywocie
Warto przypomnieć, że w Polsce kara śmierci została zniesiona, a obecne przepisy nie przewidują jej stosowania w żadnym przypadku. Najsurowszą możliwą karą jest dożywotnie pozbawienie wolności. W praktyce jednak – jeśli sprawca zostanie uznany za niepoczytalnego – uniknie nawet tego.
Decyzję o dalszym losie Mieszka R. podejmą biegli psychiatrzy i psychologowie, którzy ocenią jego stan zdrowia psychicznego w chwili popełnienia czynu oraz obecnie. Na tej podstawie sąd zadecyduje, czy może on odpowiadać za popełnione zbrodnie.
Reakcje społeczne i głos obrony
Sprawa wzbudza olbrzymie emocje społeczne, nie tylko ze względu na wyjątkową brutalność czynu, ale także potencjalną możliwość uniknięcia odpowiedzialności karnej. W mediach społecznościowych oraz wśród środowisk akademickich pojawiają się pytania o bezpieczeństwo na uczelniach, ale też o sprawiedliwość i system oceniania poczytalności.
Co istotne, również obrońca Mieszka R. przyznał, że jest „wyjątkowo zbulwersowany” sprawą, co może sugerować wewnętrzne napięcia w zespole reprezentującym oskarżonego.
Co dalej?
Najbliższe tygodnie będą kluczowe. Po uzyskaniu opinii biegłych sądowych, śledczy będą mogli podjąć decyzję, czy kierować sprawę do sądu, czy też wnioskować o środek zabezpieczający w postaci izolacji psychiatrycznej.
Bez względu na decyzję, społeczne emocje związane z tą sprawą zapewne nie opadną szybko. Sprawa Mieszka R. może stać się punktem wyjścia do dyskusji o systemie oceny niepoczytalności w Polsce, ale też o zapobieganiu przemocy na uczelniach i w przestrzeni publicznej.
