Początek 2025 roku przyniósł poważne wyzwania dla polskich gospodarstw domowych. Jajka, które od pokoleń stanowią fundament polskiej kuchni i są nieodzownym składnikiem większości tradycyjnych potraw, stały się przedmiotem rosnącego niepokoju konsumentów ze względu na gwałtowny wzrost cen.
Trudno wyobrazić sobie polską kuchnię bez jajek – od tradycyjnych wielkanocnych wypieków, poprzez niedzielne śniadania z jajecznicą, domowe ciasta i makarony, aż po świąteczne majonezy. Ten wszechstronny produkt, używany w niemal każdym polskim domu, obecnie kosztuje nawet 1,5 złotego za sztukę, co szczególnie dotyka rodziny wielodzietne i seniorów, dla których jajka stanowią istotne źródło przystępnego cenowo białka.
Statystyczna polska rodzina zużywa średnio od 15 do 20 jajek tygodniowo, co przy obecnych cenach oznacza wydatek rzędu 20-30 złotych. Dla wielu gospodarstw domowych ta podwyżka zmusza do modyfikacji codziennego jadłospisu i rezygnacji z tradycyjnych przepisów. Szczególnie dotknięte są małe lokalne piekarnie i cukiernie, gdzie jajka stanowią podstawowy składnik produkcji.
Według danych Krajowej Izby Producentów Drobiu i Pasz, obecna sytuacja jest wynikiem splotu niekorzystnych okoliczności. Liczba młodych kur niosek spadła o 3,8 miliona sztuk w porównaniu z ubiegłym rokiem, co przekłada się na spadek o 12,4 procent. Dodatkowo, epidemia grypy ptaków w województwie wielkopolskim wymusiła likwidację 1,7 miliona kur, jeszcze bardziej ograniczając dostępność tego podstawowego produktu.
W pierwszym tygodniu grudnia ceny w hurcie osiągnęły poziomy alarmujące dla przeciętnego konsumenta. Jajka z chowu klatkowego, dotąd najbardziej przystępne cenowo, kosztują obecnie 80,37 złotych za 100 sztuk w klasie L oraz 65,44 złotych w klasie M. Jeszcze wyższe ceny dotyczą jajek z chowu alternatywnego – ściółkowe osiągnęły 86,04 złotych za setkę w klasie L, a te z wolnego wybiegu nawet 88,22 złotych. Produkty ekologiczne, ze względu na wysokie koszty produkcji, przekroczyły psychologiczną barierę 97 złotych za 100 sztuk.
Sytuacja ta szczególnie dotyka branżę gastronomiczną. Właściciele restauracji, piekarni i cukierni stają przed trudnym wyborem – podnieść ceny swoich wyrobów czy szukać tańszych zamienników. Lokalne jadłodajnie, słynące z domowych obiadów, gdzie jajka są niezbędne do przygotowania tradycyjnych kotletów, naleśników czy pierogów, zmuszone są do rewizji swoich menu.
W polskiej tradycji kulinarnej jajka pełnią rolę szczególną. Są niezbędne przy przygotowywaniu większości świątecznych potraw – od wielkanocnych mazurków i babek, poprzez bożonarodzeniowe serniki, aż po rodzinne uroczystości, gdzie jajka w różnej formie zawsze znajdują się na stole. Obecna sytuacja może więc wpłynąć nie tylko na codzienne nawyki żywieniowe, ale także na sposób celebrowania tradycyjnych świąt i uroczystości rodzinnych.
Mimo że Polska pozostaje jednym z największych producentów jajek w Unii Europejskiej, z udziałem 14 procent w rynku i roczną produkcją sięgającą 550-560 tysięcy ton, to obecna sytuacja pokazuje, jak wrażliwy jest to rynek. Eksport na poziomie 117 tysięcy ton w pierwszej połowie 2024 roku o wartości 226 milionów euro świadczy o znaczeniu tego sektora dla polskiej gospodarki.
Eksperci uspokajają, że sytuacja powinna się ustabilizować, a jajek w Polsce nie zabraknie. Produkcja krajowa wciąż przewyższa zapotrzebowanie wewnętrzne o około 30 procent, co daje możliwość ograniczenia eksportu na rzecz rynku krajowego. Jednak dla wielu polskich rodzin obecne ceny stanowią poważne obciążenie domowego budżetu, zmuszając do poszukiwania oszczędności i modyfikacji tradycyjnych przepisów przekazywanych z pokolenia na pokolenie.
Sytuacja ta skłania do refleksji nad bezpieczeństwem żywnościowym kraju i dostępnością podstawowych produktów spożywczych dla wszystkich grup społecznych. Jednocześnie pokazuje, jak głęboko zakorzenione w polskiej kulturze kulinarnej są jajka i jak ich dostępność wpływa na zachowanie tradycji kulinarnych oraz codzienne funkcjonowanie polskich rodzin.