Od tygodnia aktywiści Ostatniego Pokolenia blokują Wisłostradę w Warszawie. Ich działania, mimo ryzyka mandatów i interwencji służb, są kontynuowane. Pojawia się więc pytanie: kto finansuje te akcje i jakie źródła wspierają tę organizację? Ustalenia wskazują na fundusze samorządowe, środki z crowdfundingu i zagraniczne granty.
Fundacje zaangażowane w działania Ostatniego Pokolenia
Organizacja znana opinii publicznej jako Ostatnie Pokolenie funkcjonuje formalnie jako Fundacja Razem dla Klimatu (FRK), powołana w maju 2024 roku. To właśnie na jej konto wpływają darowizny od sympatyków, którzy przekazują środki przez formularz na stronie internetowej. Wcześniej zbiórkami na rzecz Ostatniego Pokolenia zajmowała się Fundacja Aktywizmu Klimatycznego (FAK), istniejąca od 2020 roku.
Obie fundacje mają ten sam adres – ulica Krucza 17 w Warszawie, co rodzi pytania o powiązania personalne i organizacyjne. Na czele Fundacji Razem dla Klimatu stoją Andrzej Jurowski i Monika Grzegorczyk – osoby, o których niewiele wiadomo. Tymczasem w radzie FAK zasiada Błażej Miernikiewicz, związany z firmą EKO BROKER, inwestującą w odnawialne źródła energii. Spółka chwali się współpracą z Urzędem Miasta Wrocławia, m.in. w zakresie zarządzania energią i redukcji śladu węglowego.
Prezesem Fundacji Aktywizmu Klimatycznego jest Wiktor Jędrzejewski, wcześniej zaangażowany w działania Fundacji Projekt: Polska, wywodzącej się z tradycji Unii Wolności. Organizacja ta współpracowała m.in. z Fundacją im. Friedricha Naumanna – niemiecką instytucją powiązaną z liberalną partią FDP oraz znaną w Polsce Fundacją Batorego, kojarzoną z Georgem Sorosem.
Powiązania z ruchem Extinction Rebellion i ich konsekwencje
Wiktor Jędrzejewski był również aktywny w ramach Extinction Rebellion, międzynarodowego ruchu klimatycznego, który w Wielkiej Brytanii został w 2019 roku sklasyfikowany przez South East Counter Terrorism Unit jako potencjalnie ekstremistyczny. Informacje te, jak wynika z analizy, mogły wpłynąć na decyzję o utworzeniu nowej fundacji (FRK), której władze są mniej rozpoznawalne i niepowiązane z radykalnymi grupami.
Finansowanie z samorządu – lokal w centrum Warszawy
Zarówno FRK, jak i FAK korzystają z lokalu przy ul. Kruczej 17 w Warszawie. Jak wynika z odpowiedzi na interpelację radnego Piotra Szyszki, lokal został udostępniony przez warszawski ratusz w trybie bezprzetargowym, z przeznaczeniem na działalność kulturalną i edukacyjną. Za 160-metrowy lokal w centrum Warszawy fundacja płaci około 3000 zł netto miesięcznie, co oznacza znacząco obniżony czynsz – nawet trzykrotnie niższy od rynkowego.
Można więc uznać, że warszawski samorząd pośrednio wspiera działalność Ostatniego Pokolenia poprzez preferencyjne warunki lokalowe.
Crowdfunding i mandaty
Fundacja Aktywizmu Klimatycznego zebrała na rzecz Ostatniego Pokolenia około 50 tys. zł, wcześniej zaś około 100 tys. zł na działania związane z Extinction Rebellion. Ze środków tych pokrywano m.in. mandaty karne wystawione aktywistom – tylko w maju 2024 roku zebrano na ten cel środki pozwalające opłacić 70 mandatów na łączną kwotę 35 tys. zł.
To pokazuje, że mimo pewnej obecności crowdfundingu, nie stanowi on głównego źródła finansowania akcji klimatycznych w Polsce.
Wsparcie z zagranicy – Climate Emergency Fund
Największe kontrowersje budzi jednak potencjalne wsparcie ze strony Climate Emergency Fund (CEF) – amerykańskiej organizacji założonej m.in. przez Rory Kennedy i Aileen Getty, dziedziczkę fortuny przemysłu naftowego. CEF w 2023 roku wydał blisko 4 mln dolarów na finansowanie globalnych ruchów klimatycznych. Głównym programem tej organizacji jest Sieć A22, której członkiem jest również polskie Ostatnie Pokolenie, obok takich grup jak Just Stop Oil (Wielka Brytania) czy Letzte Generation (Niemcy).
Na stronie internetowej CEF można przeczytać, że granty wahają się od 25 do 85 tys. dolarów, a ich celem jest wspieranie konkretnych działań i inwestycji organizacji. Brakuje jednak szczegółowych danych na temat wysokości i przeznaczenia środków przekazanych do polskich podmiotów. Istnienie opisu Ostatniego Pokolenia z aktualnymi danymi z 2024 roku sugeruje jednak, że wsparcie jest aktywne.
Wnioski i perspektywa
Dostępne dane wskazują, że działania Ostatniego Pokolenia są finansowane z różnorodnych źródeł:
- Lokalne samorządy, zwłaszcza warszawski ratusz, zapewniają korzystne warunki lokalowe.
- Crowdfunding odgrywa rolę pomocniczą, głównie w kontekście mandatów.
- Zagraniczne organizacje grantowe, takie jak CEF, potencjalnie zapewniają znaczące wsparcie finansowe.
Wszystko to składa się na obraz organizacji, która mimo kontrowersji i braku pełnej transparentności w zakresie finansowania, posiada infrastrukturę umożliwiającą prowadzenie rozległych, ogólnopolskich akcji takich jak trwające blokady Wisłostrady.
Trudno jednoznacznie ocenić pełną skalę finansowania bez obowiązku ujawniania źródeł przez fundacje. Jednak coraz większy rozmach działań sugeruje, że dostęp do środków finansowych Ostatniego Pokolenia w ostatnim czasie się zwiększył.