Polska stoi u progu rewolucyjnych zmian w przepisach dotyczących azbestu. Sejm musi przyjąć nową ustawę do 21 grudnia 2025 roku, co jest bezpośrednią konsekwencją unijnej dyrektywy. Te przepisy uderzą wprost w około 2 miliony Polaków i 54 tysiące przedsiębiorców, którzy wciąż posiadają wyroby azbestowe, najczęściej w postaci eternitowych dachów. Najważniejsza zmiana? Koniec z bezkarnością i długotrwałymi procedurami. Urzędy gminy będą mogły nakładać administracyjne kary finansowe bez angażowania sądu czy policji, a ich wysokość może sięgnąć 5000 złotych rocznie dla osób fizycznych i nawet 200 tysięcy złotych dla firm. Masz zaledwie pół roku od wejścia ustawy w życie na zgłoszenie azbestu, inaczej ryzykujesz poważne konsekwencje.
Koniec z Azbestem do 2032: Kto musi działać teraz?
Termin jest nieubłagany: do 31 grudnia 2032 roku wszystkie wyroby zawierające azbest muszą zniknąć z terenu Polski. To ambitne zadanie, biorąc pod uwagę, że według danych Ministerstwa Rozwoju i Technologii, problem dotyczy wciąż ponad 2 milionów właścicieli nieruchomości prywatnych oraz 54 tysięcy przedsiębiorców. Projekt ustawy o wyrobach zawierających azbest, oznaczony symbolem UC60, trafił 8 października 2025 roku do Komitetu Rady Ministrów i wszystko wskazuje na to, że otrzyma zielone światło jeszcze w grudniu. To kluczowe, ponieważ Polska ma obowiązek wdrożyć unijną dyrektywę 2009/148/WE do 21 grudnia 2025 roku.
Nowe przepisy wprowadzają obowiązek złożenia deklaracji o posiadaniu wyrobów azbestowych do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Osoby, które nigdy nie zgłosiły azbestu do ogólnopolskiej Bazy Azbestowej, będą miały na to sześć miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie. Biorąc pod uwagę prognozowane wejście w życie na początku 2026 roku, termin na zgłoszenie może przypaść na lato 2026 roku. Po złożeniu pierwszej deklaracji, aktualizacje będą wymagane tylko w przypadku zmiany stanu faktycznego, np. po usunięciu eternitu.
Rewolucja w Karach: Urząd Uderzy Bez Sądów
Najważniejszą i najbardziej dotkliwą zmianą jest uproszczenie systemu kar. Do tej pory za brak zgłoszenia azbestu groziła grzywna, jednak jej nałożenie wymagało interwencji policji lub sądu, co w praktyce często skutkowało brakiem egzekucji przepisów. Nowe regulacje całkowicie zmieniają ten stan rzeczy, pozwalając urzędnikowi na nałożenie kary administracyjnej bez angażowania dodatkowych instytucji. To oznacza, że egzekucja przepisów będzie znacznie sprawniejsza i bardziej bezwzględna.
Kara za brak złożenia deklaracji lub jej aktualizacji wyniesie od 500 do 1000 złotych. Co kluczowe, łączna wysokość kar w ciągu jednego roku nie może przekroczyć 5000 złotych. Oznacza to, że urząd może nakładać kary wielokrotnie, na przykład cyklicznie co kwartał, aż do osiągnięcia rocznego limitu. To nie koniec nowych obowiązków. Wprowadzono również konieczność zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia prac polegających na usuwaniu lub zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest. Każdy właściciel nieruchomości musi poinformować właściwy organ o planowanych pracach przed ich rozpoczęciem. Za brak takiego zgłoszenia przewidziano karę administracyjną w wysokości do 5000 złotych. Celem jest zwiększenie nadzoru nad firmami usuwającymi azbest oraz zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców i pracowników.
Azbest w Firmach: Drastyczne Kary dla Przedsiębiorców
Przedsiębiorcy również znajdą się pod lupą. Nowe przepisy wdrażają znowelizowaną w 2023 roku dyrektywę 2009/148/WE, która dotyczy ochrony pracowników narażonych na działanie azbestu. Około 4,2 miliona pracowników, w tym strażacy, górnicy, pracownicy wodociągów, ciepłowni czy firm transportowych, są wciąż narażeni na kontakt z azbestem. Nowa ustawa porządkuje regulacje dotyczące inwentaryzacji, zabezpieczenia i usuwania azbestu, które dotychczas były rozproszone i niejasne.
Dla firm przewidziano znacznie wyższe sankcje. Za prowadzenie szkoleń bez spełnienia warunków, brak oceny ryzyka zawodowego, dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego szkolenia lub usuwanie azbestu bez wymaganego zezwolenia, grożą kary od 1000 do 20 tysięcy złotych za pojedyncze naruszenie. Łączna wysokość kar dla przedsiębiorcy w ciągu roku może wynieść maksymalnie 200 tysięcy złotych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zwraca jednak uwagę na istotny mankament projektu ustawy: brak prognozowanych wpływów z tytułu tych kar, które miały częściowo finansować program usuwania azbestu. To stawia pod znakiem zapytania stabilność finansowania tej gigantycznej operacji.
Jak Usunąć Azbest i Uniknąć Kary? Praktyczny Przewodnik
Jeśli posiadasz na swojej nieruchomości dach z eternitu lub inne wyroby zawierające azbest, musisz działać już teraz. Po pierwsze, upewnij się, czy Twoje dane są już w Bazie Azbestowej. Jeśli nie, przygotuj się na złożenie deklaracji w urzędzie gminy w ciągu sześciu miesięcy od wejścia ustawy w życie. To kluczowe, by uniknąć pierwszej kary w wysokości 500-1000 zł, która może być nakładana cyklicznie.
Po drugie, jeśli planujesz usunąć lub zabezpieczyć azbest, obowiązkowo zgłoś ten zamiar do właściwego organu jeszcze przed rozpoczęciem prac. Dotyczy to również sytuacji, gdy wynajmujesz firmę specjalistyczną – bez takiego zgłoszenia możesz zapłacić karę do 5000 złotych. Pamiętaj, że masz czas do końca 2032 roku na całkowite usunięcie azbestu. Warto zacząć planować to już teraz, ponieważ w kolejnych latach popyt na usługi firm specjalistycznych znacznie wzrośnie, co może wydłużyć terminy oczekiwania i podnieść ceny.
Wiele gmin oferuje dofinansowanie do usunięcia azbestu. Skontaktuj się z lokalnym urzędem i sprawdź dostępne programy – część środków pochodzi z budżetów gminnych, część z programów krajowych i unijnych. Wczesne złożenie wniosku zwiększa szanse na wsparcie. Dla właścicieli gospodarstw rolnych obowiązki są identyczne. Przedsiębiorcy natomiast muszą bezzwłocznie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego i zapewnić odpowiednie szkolenia pracownikom, aby uniknąć kar idących w dziesiątki, a nawet setki tysięcy złotych. Nie ignoruj tych zmian – konsekwencje mogą być bardzo kosztowne.