Po miesiącach intensywnych negocjacji, Ukraina i Stany Zjednoczone osiągnęły przełom w sprawie warunków przyszłej współpracy, której fundamentem będą zasoby naturalne znajdujące się w ukraińskiej ziemi. Informacje ujawnione przez renomowany dziennik „Financial Times” sugerują, że kluczem do powodzenia negocjacji były znaczące ustępstwa ze strony amerykańskiej administracji.
Wypracowane porozumienie może stanowić kamień milowy w relacjach dwustronnych, szczególnie w kontekście zmieniającej się polityki Białego Domu po powrocie Donalda Trumpa na stanowisko prezydenta Stanów Zjednoczonych. Ukraińscy decydenci nie ukrywają, że liczą na to, iż współpraca w zakresie wydobycia surowców naturalnych stanie się solidnym fundamentem, na którym będzie można budować szersze partnerstwo w dziedzinie bezpieczeństwa oraz długofalowej współpracy gospodarczej.
Zrewidowany dokument, którego najnowsza wersja nosi datę 24 lutego 2025 roku, proponuje znacznie bardziej zbalansowane rozwiązanie. Zakłada on utworzenie wspólnego funduszu, do którego Ukraina przekazywałaby 50 procent dochodów pochodzących z „przyszłej monetyzacji” państwowych zasobów mineralnych. Kategoria ta obejmuje zarówno złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, jak również infrastrukturę logistyczną związaną z ich transportem i dystrybucją.
Co szczególnie istotne dla ukraińskiej gospodarki, porozumienie nie obejmuje istniejących już podmiotów gospodarczych, takich jak Naftogaz czy Ukrnaft, które są największymi krajowymi producentami gazu i ropy naftowej. Ta klauzula ma fundamentalne znaczenie, gdyż gwarantuje, że wypracowane przez dziesięciolecia struktury gospodarcze Ukrainy pozostaną nietknięte.
Eksperci z dziedziny geopolityki i ekonomii międzynarodowej interpretują te negocjacje jako element szerszej strategii Kijowa, zmierzającej do zabezpieczenia długofalowego wsparcia ze strony Waszyngtonu. W obliczu niepewnej sytuacji międzynarodowej oraz trwającego konfliktu z Rosją, ukraińscy przywódcy poszukują stabilnych sojuszy, które wykraczałyby poza doraźną pomoc wojskową czy humanitarną.
Z perspektywy Stanów Zjednoczonych, porozumienie to może być postrzegane jako element strategii dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych oraz zmniejszenia zależności Europy od rosyjskich zasobów. Administracja Trumpa, znana z pragmatycznego podejścia do polityki zagranicznej, dostrzega w ukraińskich złożach potencjał do wzmocnienia amerykańskiej pozycji na globalnym rynku energetycznym.
Analitycy rynkowi podkreślają, że Ukraina dysponuje znaczącymi, choć nie w pełni zagospodarowanymi zasobami surowców naturalnych. Oprócz stosunkowo dobrze rozpoznanych złóż gazu i ropy, na jej terytorium znajdują się również pokłady minerałów strategicznych, niezbędnych w nowoczesnych technologiach. Włączenie amerykańskiego know-how oraz kapitału mogłoby znacząco przyspieszyć rozwój tego sektora, przynosząc korzyści obu stronom porozumienia.
Negocjacje nie przebiegały jednak bez trudności i kontrowersji. Pierwotna propozycja amerykańska, zakładająca utworzenie funduszu kontrolowanego przez USA, była postrzegana przez wielu ukraińskich komentatorów jako zbyt daleko idąca ingerencja w suwerenność gospodarczą kraju. Krytycy wskazywali, że mechanizm zatrzymywania wpływów aż do osiągnięcia kwoty 500 miliardów dolarów mógłby prowadzić do długotrwałego drenażu finansowego ukraińskiej gospodarki.
Elastyczność wykazana przez stronę amerykańską, która zgodziła się na znaczącą modyfikację początkowych propozycji, jest interpretowana jako sygnał gotowości do budowania partnerskich relacji. Podobnie, zgoda Kijowa na przekazywanie połowy dochodów z nowych projektów świadczy o determinacji w dążeniu do strategicznego sojuszu z Waszyngtonem.
Obserwatorzy sceny międzynarodowej zauważają, że finalizacja tego porozumienia może mieć szersze implikacje dla całego regionu Europy Wschodniej. Wzmocnienie gospodarcze Ukrainy oraz jej ściślejsze powiązanie z gospodarką amerykańską mogłoby zmienić równowagę sił w regionie, potencjalnie wpływając również na politykę innych państw wobec Kijowa.
Wśród danych liczbowych dotyczących ukraińskich zasobów naturalnych, warto wymienić, że Ukraina ma:
– około 1,1 biliona metrów sześciennych zasobów gazu ziemnego
– około 395 milionów ton zasobów ropy naftowej
– ponad 100 miliardów ton zasobów węgla
Wykorzystanie tych zasobów mogłoby przynieść Ukrainie znaczne korzyści ekonomiczne, szacowane na około 10 miliardów dolarów rocznie.
Nie bez znaczenia pozostaje również aspekt wewnątrzpolityczny. Dla ukraińskiego przywództwa, zawarcie korzystnego porozumienia z USA stanowiłoby istotny sukces, który mógłby wzmocnić jego pozycję na krajowej scenie politycznej. Z kolei dla administracji Trumpa, zabezpieczenie dostępu do strategicznych surowców mogłoby być przedstawiane jako realizacja polityki „America First” w kontekście globalnej konkurencji o zasoby.
Choć szczegóły techniczne porozumienia nie zostały jeszcze upublicznione, zarówno strona ukraińska, jak i amerykańska wyrażają ostrożny optymizm co do możliwości szybkiego sfinalizowania umowy. Przedstawiciele obu rządów podkreślają, że pozostałe kwestie sporne mają charakter techniczny, a nie fundamentalny, co daje nadzieję na pomyślne zakończenie negocjacji w najbliższej przyszłości.
Realizacja tego ambitnego projektu wymagać będzie jednak nie tylko podpisania dokumentów, ale również stworzenia odpowiednich ram prawnych i instytucjonalnych. Ukraina, dążąc do integracji z zachodnimi strukturami gospodarczymi, będzie musiała dostosować swoje prawodawstwo do standardów amerykańskich, co może stanowić wyzwanie legislacyjne. Z kolei strona amerykańska będzie musiała uwzględnić specyfikę ukraińskiego rynku oraz istniejące tam uwarunkowania biznesowe.
Niezależnie od wyzwań, rosnąca zbieżność interesów pomiędzy Kijowem a Waszyngtonem w obszarze surowcowym stwarza szansę na nowy rozdział we wzajemnych stosunkach. W świecie, gdzie dostęp do strategicznych zasobów staje się coraz ważniejszym elementem polityki międzynarodowej, partnerstwo oparte na współpracy w tej dziedzinie może przynieść korzyści wykraczające daleko poza wymiar czysto ekonomiczny.
Finalizacja umowy będzie uważnie obserwowana nie tylko przez bezpośrednio zainteresowane strony, ale również przez innych graczy na międzynarodowej scenie geopolitycznej. Jej ostateczny kształt oraz implementacja mogą stać się wskazówką co do przyszłego kierunku polityki zagranicznej zarówno Ukrainy, jak i Stanów Zjednoczonych w tym strategicznie ważnym regionie Europy.