Od 25 grudnia 2024 roku, nowe przepisy dotyczące sygnalistów wszedł w życie, wprowadzając szereg zmian, które mają pomóc w budowaniu zaufania do systemu ochrony sygnalistów i zachęcić do zgłaszania naruszeń prawa. Nowe regulacje rozszerzają możliwości zgłaszania nieprawidłowości przez sygnalistów, chroniących ich przed działaniami odwetowymi i zapewniają ochronę również osobom wspierającym sygnalistów i osobom z nimi powiązanym.
Nowe przepisy pozwalają sygnalistom na publiczne ujawnianie nieprawidłowości, na przykład za pośrednictwem mediów lub serwisów społecznościowych. Ochrona przysługuje również osobom, które nie są związane z daną organizacją, ale są narażone na działania odwetowe z powodu swoich działań.
Działania odwetowe, takie jak utrata awansu, obniżenie wynagrodzenia czy zwolnienie z pracy, są zabronione na mocy tych przepisów. Ochrona sygnalistów obowiązuje już od 25 września 2024 roku, natomiast od 25 grudnia wprowadzono obowiązek ustanowienia kanałów zgłoszeń zewnętrznych przez organy publiczne i zamieszczenia informacji na ten temat w Biuletynie Informacji Publicznej.
Według danych Rzecznika Praw Obywatelskich, w 2023 roku zarejestrowano ponad 300 zgłoszeń dotyczących nieprawidłowości w polskich organizacjach. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie tej liczby, chroniąc sygnalistów przed działaniami odwetowymi i zapewniając im bezpieczny kanał zgłaszania nieprawidłowości.
Eksperci, tacy jak radca prawny dr Monika Wieczorek, zauważają, że nowe przepisy mają na celu zwiększenie zaufania do systemu ochrony sygnalistów, ale wymagają dalszej edukacji i otwartości w ich stosowaniu. Wskazują również na potencjalne problemy praktyczne, takie jak trudności w ustaleniu, które organy są właściwe do przyjmowania zgłoszeń.
Warto zauważyć, że ustawa określa dwa kluczowe terminy wejścia w życie przepisów: 25 września oraz 25 grudnia 2024 roku. Jednak niektóre organizacje mylnie interpretują, że obowiązki związane z wewnętrznymi procedurami zgłoszeń zaczną obowiązywać dopiero od stycznia 2025 roku.
W Polsce, nowe przepisy chroniące sygnalistów są uważane za krok w kierunku większej przejrzystości i odpowiedzialności w organizacjach. W krajach Unii Europejskiej, ochrona sygnalistów jest już uregulowana w aktach prawnych, takich jak Direktywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.
Warto zauważyć, że ochrona sygnalistów jest ważnym elementem kultury organizacyjnej, która powinna być promowana przez właścicieli i menedżerów organizacji. Dzięki nowym przepisom, sygnaliści będą mogli zgłaszać nieprawidłowości bez obawy o swoją karierę lub zdrowie, co ma pomóc w budowaniu zaufania do systemu ochrony sygnalistów i zachęcić do zgłaszania naruszeń prawa.