Dyskusja o przyszłości gotówki w Polsce nabiera tempa wraz ze zbliżającym się 2026 rokiem. W centrum uwagi znajdują się planowane zmiany dotyczące limitów płatności gotówkowych, przede wszystkim w relacjach między firmami. Choć konsumenci nie muszą obawiać się formalnego zakazu płacenia banknotami, rośnie liczba sygnałów, że obrót gotówką będzie coraz bardziej ograniczany w praktyce. Nowe regulacje mogą znacząco wpłynąć na sposób prowadzenia biznesu, a pośrednio także na codzienne zakupy Polaków.
Temat wycofania gotówki z obiegu powraca cyklicznie, jednak obecnie ma on wymiar nie tylko polityczny, lecz także ekonomiczny i technologiczny. Państwo, banki i przedsiębiorcy patrzą na gotówkę coraz bardziej krytycznie.
Limity płatności gotówkowych B2B. Co może zmienić się od 2026 roku
Obecnie w Polsce obowiązuje limit płatności gotówkowych pomiędzy przedsiębiorcami na poziomie 15 000 zł brutto dla jednej transakcji. Oznacza to, że każda płatność powyżej tej kwoty, realizowana w ramach relacji B2B, musi zostać dokonana za pośrednictwem rachunku płatniczego. Przekroczenie limitu skutkuje brakiem możliwości zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu, co ma bezpośrednie konsekwencje podatkowe.
W kontekście 2026 roku coraz częściej pojawiają się sygnały, że limit ten może zostać obniżony lub objęty dodatkowymi restrykcjami. Choć na dziś nie ma jeszcze uchwalonych przepisów wprowadzających konkretne nowe kwoty, kierunek zmian jest zgodny z trendami obserwowanymi w całej Unii Europejskiej. Celem jest dalsze ograniczanie obrotu gotówkowego w gospodarce.
Uzasadnienie dla takich działań pozostaje niezmienne. Administracja publiczna wskazuje na kilka kluczowych argumentów:
- walkę z szarą strefą i nieudokumentowanymi transakcjami,
- zwiększenie transparentności obrotu gospodarczego,
- skuteczniejszą kontrolę przepływów finansowych,
- ograniczenie przestępczości finansowej i prania pieniędzy.
Dla firm, zwłaszcza z sektora MŚP, zmiany te mogą oznaczać konieczność dostosowania procesów księgowych i płatniczych. W wielu branżach gotówka wciąż odgrywa istotną rolę, szczególnie w handlu hurtowym, usługach budowlanych czy transporcie. Obniżenie limitu płatności gotówkowych oznaczałoby większe uzależnienie od systemów bankowych, terminali oraz infrastruktury cyfrowej.
Eksperci zwracają uwagę, że choć formalnie nie jest to „likwidacja gotówki”, to w praktyce jej rola w obrocie profesjonalnym będzie coraz mniejsza. Dla przedsiębiorców oznacza to również większą liczbę danych dostępnych dla organów skarbowych, co wpisuje się w szerszy proces cyfryzacji administracji podatkowej.
Warto podkreślić, że zmiany w limitach B2B nie są wymierzone w drobnych przedsiębiorców jako takich, lecz w systemowy sposób rozliczeń. Jednak to właśnie mniejsze firmy najczęściej odczuwają skutki takich regulacji najsilniej, ponieważ koszty obsługi bezgotówkowej są dla nich relatywnie wyższe.
Konsumenci a gotówka. Brak zakazu, ale coraz więcej ograniczeń w praktyce
W przeciwieństwie do relacji między firmami, w obszarze B2C, czyli kontaktów przedsiębiorców z konsumentami, nie obowiązuje obecnie sztywny limit płatności gotówkowych. Klient wciąż ma prawo zapłacić gotówką, nawet przy wysokiej kwocie zakupu. I wszystko wskazuje na to, że od 2026 roku formalny zakaz w tym zakresie nie zostanie wprowadzony.
Nie oznacza to jednak pełnej swobody. Coraz częściej konsumenci spotykają się z sytuacjami, w których sprzedawcy odmawiają przyjęcia banknotów o wysokich nominałach, takich jak 200 zł czy 500 zł. Oficjalnym powodem jest najczęściej „brak możliwości wydania reszty”. Z punktu widzenia prawa taka odmowa bywa dopuszczalna, jeśli sprzedawca rzeczywiście nie jest w stanie przyjąć płatności w danym momencie.
To zjawisko wpisuje się w szerszy trend ograniczania obrotu gotówkowego nie poprzez zakazy, lecz poprzez praktykę rynkową. Sklepy detaliczne, punkty usługowe i sieci handlowe coraz częściej preferują płatności kartą lub telefonem, argumentując to bezpieczeństwem, szybkością obsługi i niższymi kosztami logistycznymi.
Z danych sektora bankowego wynika, że udział transakcji bezgotówkowych w Polsce systematycznie rośnie. Polska znajduje się w czołówce krajów Europy Środkowo-Wschodniej pod względem dynamiki rozwoju płatności elektronicznych. Dla młodszych konsumentów gotówka staje się rozwiązaniem awaryjnym, a nie podstawowym środkiem płatniczym.
Jednocześnie Narodowy Bank Polski wielokrotnie podkreślał, że gotówka pozostaje pełnoprawnym środkiem płatniczym i jej całkowite wycofanie nie jest planowane. Bank centralny wskazuje na znaczenie gotówki w sytuacjach kryzysowych, przy awariach systemów elektronicznych czy w kontekście bezpieczeństwa finansowego obywateli.
W praktyce oznacza to jednak coraz większą rozbieżność między teorią a codziennym doświadczeniem konsumentów. Brak formalnego zakazu nie gwarantuje realnej możliwości zapłaty gotówką w każdej sytuacji. Szczególnie dotyczy to dużych kwot oraz wysokich nominałów.
Z perspektywy obywateli kluczowe znaczenie ma świadomość swoich praw, ale także realiów rynkowych. Konsument może zapytać o możliwość zapłaty gotówką, lecz sprzedawca ma prawo zorganizować sprzedaż w sposób, który minimalizuje jego ryzyko i koszty.
Eksperci rynku finansowego zwracają uwagę, że proces „wypychania” gotówki z obiegu odbywa się stopniowo i bez spektakularnych decyzji. To suma drobnych zmian – limitów, preferencji, regulaminów i praktyk handlowych – prowadzi do sytuacji, w której gotówka pozostaje legalna, ale coraz mniej funkcjonalna.
Rok 2026 może okazać się kolejnym etapem tego procesu. Dla firm oznacza to dalszą cyfryzację rozliczeń, dla konsumentów – konieczność dostosowania się do nowych realiów płatniczych. Choć hasło „wycofanie gotówki z obiegu” brzmi radykalnie, rzeczywistość pokazuje, że zmiana dokonuje się bez jednego przełomowego momentu, lecz poprzez konsekwentne ograniczanie jej roli w gospodarce.