Polska, z blisko 8 milionami psów, jest jednym z krajów w Europie, gdzie czworonogi cieszą się wyjątkową sympatią i coraz częściej stają się pełnoprawnymi członkami rodziny. Ta głęboka zmiana w społecznym postrzeganiu zwierząt, odzwierciedlona w dynamicznie rosnącym rynku zoologicznym o wartości ponad 7 miliardów złotych rocznie, ostro kontrastuje z przestarzałymi i nieskutecznymi przepisami prawnymi. Mimo licznych obowiązków, jakie spoczywają na właścicielach – od szczepień po sprzątanie odchodów – jedna kwestia od lat pozostaje rażąco niedostatecznie uregulowana: trzymanie psów na łańcuchu. Teraz może się to zmienić. Do Sejmu trafił projekt ustawy, który ma wprowadzić jednoznaczny i całkowity zakaz tej praktyki, odpowiadając na społeczne zapotrzebowanie i głosy ekspertów. Jest to przełomowa inicjatywa, która ma szansę nareszcie zamknąć lukę prawną i realnie poprawić dobrostan milionów zwierząt w naszym kraju.
Dlaczego psy na łańcuchu to problem? Eksperci biją na alarm
Kwestia trzymania psów na uwięzi od dawna budzi kontrowersje, jednak to właśnie teraz, w obliczu rosnącej świadomości społecznej, zyskuje na znaczeniu. Sondaż przeprowadzony przez ośrodek Biostat w 2021 roku jednoznacznie wskazuje, że aż 86,1 procent Polaków popiera wprowadzenie całkowitego zakazu tej praktyki. Poparcie jest wysokie we wszystkich grupach demograficznych, co świadczy o powszechnej niezgodzie na takie traktowanie zwierząt. Eksperci – weterynarze, behawioryści i obrońcy praw zwierząt – są w tej kwestii zgodni: trzymanie psa na łańcuchu to forma chronicznego znęcania się, niosąca ze sobą dewastujące konsekwencje zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego zwierzęcia.
Wśród psychicznych skutków wymienia się syndrom kennela, wyuczoną bezradność oraz wzmożoną agresję terytorialną, wynikającą z frustracji i niemożności ucieczki. Pies pozbawiony swobody ruchu, interakcji i stymulacji cierpi w milczeniu, co prowadzi do głębokich zaburzeń behawioralnych. Skutki fizyczne są równie dramatyczne: atrofia mięśni, bolesne odleżyny spowodowane ciągłym leżeniem w nieczystościach, choroby skóry oraz chroniczne inwazje pasożytnicze. Pies na łańcuchu często nie ma dostępu do czystej wody, odpowiedniego schronienia czy regularnej opieki weterynaryjnej, co pogłębia jego cierpienie. To właśnie te argumenty, poparte danymi i opiniami specjalistów, stanowią fundament dla nowej inicjatywy legislacyjnej, która ma szansę położyć kres tej okrutnej praktyce.
Fikcja prawna: Jak obecne przepisy zawodziły?
Obecne ramy prawne, regulujące kwestię trzymania zwierząt na uwięzi, są niestety iluzoryczne i w praktyce niemal niemożliwe do wyegzekwowania. Art. 9 ust. 2 Ustawy o ochronie zwierząt z 1997 roku stanowi: „Zabrania się trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała albo cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m”. Brzmi to sensownie, jednak w rzeczywistości przepis ten jest powszechnie nazywany przez organizacje prozwierzęce „bublem prawnym”.
Głównym problemem jest niemożność udowodnienia naruszenia. Wyobraźmy sobie interwencję inspektora w gospodarstwie, gdzie pies jest na łańcuchu. Na pytanie o czas uwięzi, właściciel niemal zawsze odpowie, że pies jest regularnie spuszczany, choćby na krótko. Bez całodobowej obserwacji, która jest w praktyce niewykonalna, udowodnienie mu kłamstwa jest niemożliwe. W efekcie, tysiące psów w Polsce nadal spędza całe życie na krótkich łańcuchach, bez dostępu do podstawowych potrzeb, a obowiązujące prawo nie jest w stanie ich skutecznie chronić. Nowa propozycja legislacyjna ma na celu zamknięcie tej luki, wprowadzając prosty i jednoznaczny zakaz stałego utrzymywania psów w ten sposób, eliminując tym samym przestrzeń do interpretacji i nadużyć.
Przełom w Sejmie? Droga do zakazu i nowe standardy kojców
Historia prób legislacyjnych w obszarze praw zwierząt w Polsce jest długa i naznaczona politycznymi sporami. Najgłośniejszym przykładem była tzw. „piątka dla zwierząt” z 2020 roku, która, mimo że zawierała postulat zakazu trzymania psów na łańcuchu, ostatecznie upadła. Stało się to z powodu ostrego sprzeciwu wewnątrz ówczesnej koalicji rządzącej oraz silnego oporu środowisk rolniczych, argumentujących obroną „tradycyjnego” modelu. Dziś jednak argument, że pies na łańcuchu jest „niezastąpionym stróżem”, jest coraz częściej podważany nie tylko z etycznego, ale i praktycznego punktu widzenia. Eksperci ds. bezpieczeństwa wskazują, że sfrustrowany, szczekający pies na uwięzi jest znacznie gorszym stróżem niż zwierzę mogące swobodnie poruszać się po ogrodzonym terenie.
Polska w tej materii pozostaje w tyle za wieloma krajami Europy. W Austrii, Niemczech, Szwajcarii czy krajach skandynawskich podobne zakazy funkcjonują od lat i są społeczną normą. Twórcy obecnego projektu wyrażają nadzieję, że ogromna zmiana świadomości społecznej, jaka dokonała się w ostatnich latach, w końcu przełoży się na polityczną wolę i pozwoli przełamać historyczny opór. Kluczowe dla powodzenia inicjatywy jest jej procedowanie w trybie poselskim. Oznacza to ominięcie długotrwałej i skomplikowanej ścieżki rządowej, co jest wyraźnym sygnałem politycznej determinacji ze strony wnioskodawców, w tym posła Patryka Jaskulskiego. W ramach projektu ustawy, oprócz całkowitego zakazu trzymania psów na łańcuchu, mają znaleźć się również nowe, precyzyjne wymogi dotyczące minimalnej powierzchni kojców, dostosowane do wagi zwierzęcia:
- dla psów ważących do 20 kg – co najmniej 10 m2,
- dla psów od 20 do 30 kg – minimum 15 m2,
- dla psów powyżej 30 kg – 20 m2.
To kompleksowe podejście ma na celu znaczące zwiększenie dobrostanu psów w Polsce, stanowiąc ważny test sprawności i jedności obecnej koalicji rządzącej w kwestiach cieszących się tak ogromnym poparciem społecznym.
Co nowy zakaz oznacza dla właścicieli psów? Konkretne zmiany
Przyjęcie nowej ustawy będzie oznaczać fundamentalną zmianę w podejściu do posiadania psa, szczególnie dla tych właścicieli, którzy dotychczas decydowali się na trzymanie zwierząt na uwięzi. Najważniejszą konsekwencją będzie całkowity i jednoznaczny zakaz stałego utrzymywania psów na łańcuchu. Oznacza to, że dotychczasowe, nieskuteczne zapisy o „maksymalnie 12 godzinach” czy „minimalnej długości 3 metrów” odejdą w zapomnienie. Właściciele będą musieli zapewnić swoim pupilom swobodę poruszania się po ogrodzonym terenie lub w odpowiednio dużym kojcu, spełniającym nowe, precyzyjne normy metrażowe.
Dla wielu będzie to wymagało inwestycji w odpowiednie ogrodzenie lub budowę kojca o powierzchni dostosowanej do wagi psa – od 10 m2 dla mniejszych psów do 20 m2 dla tych największych. Ustawa ma na celu nie tylko eliminację cierpienia zwierząt, ale także podniesienie standardów opieki nad nimi w całym kraju. Właściciele będą musieli świadomie podjąć decyzję o zapewnieniu psu warunków zgodnych z nowymi przepisami, a ich przestrzeganie będzie znacznie łatwiejsze do weryfikacji przez odpowiednie służby. Jest to krok w kierunku humanitarnego traktowania zwierząt, który ma szansę na trwałe zmienić krajobraz polskiego podwórka i zapewnić milionom psów godne życie, zgodne z ich potrzebami behawioralnymi i fizycznymi.