Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) prowadzi zaawansowane prace nad krajowym planem ewakuacyjnym, który ma objąć scenariusze masowego przemieszczenia ludności cywilnej w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych. To jeden z najbardziej kompleksowych projektów z zakresu bezpieczeństwa narodowego w historii III RP. Nowe przepisy, weszły w życie na początku 2025 roku, i zmieniają zakres odpowiedzialności RCB, nadając tej instytucji nowe, kluczowe kompetencje.
Nowa ustawa i nowe obowiązki RCB
Podstawą tych działań jest ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej, która radykalnie zmienia dotychczasowe podejście państwa do organizacji działań w sytuacjach kryzysowych. Przepisy te nakładają na RCB obowiązek stworzenia krajowego planu ewakuacji, a także koordynacji działań wojewodów przy opracowywaniu planów regionalnych.
Planowane działania obejmują różne scenariusze — od klęsk żywiołowych, takich jak powodzie, po zagrożenia militarne związane z niestabilną sytuacją za wschodnią granicą Polski.
Współpraca z wojskiem i administracją wojewódzką
Dyrektor RCB, Zbigniew Muszyński, natychmiast po wejściu ustawy w życie, rozpoczął konsultacje ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego oraz z przedstawicielami wszystkich województw. Już drugiego dnia obowiązywania nowych przepisów skierowano pismo do szefa Sztabu Generalnego, inicjujące formalną współpracę.
Konsultacje prowadzone są na wielu poziomach:
- z Zarządem Planowania Operacyjnego Sztabu Generalnego, odpowiedzialnym za strategiczne planowanie obrony kraju,
- z administracją wojewódzką, odpowiedzialną za wdrożenie planów na poziomie lokalnym,
- oraz z ekspertami ds. bezpieczeństwa cywilnego i specjalistami od logistyki i infrastruktury.
Lokalne podejście do planów ewakuacyjnych
W przeciwieństwie do wcześniejszych modeli planowania, obecna strategia stawia na elastyczność i lokalne dostosowanie planów. RCB nie narzuca sztywnych rozwiązań, lecz pracuje z lokalnymi urzędnikami i specjalistami, by uwzględnić:
- uwarunkowania geograficzne i demograficzne,
- stan infrastruktury transportowej,
- lokalne ryzyka, takie jak zakłady przemysłowe, tereny zalewowe czy bliskość granic.
Lekcje z Ukrainy
Szczególną rolę w opracowywaniu planów odgrywa analiza doświadczeń Ukrainy z ostatnich lat. RCB analizuje:
- organizację transportu milionów ludzi,
- problemy z zakwaterowaniem i wyżywieniem ewakuowanych,
- aspekty psychologiczne masowych migracji,
- wykorzystanie technologii i systemów ostrzegania w realiach wojennych.
Te doświadczenia pokazują nie tylko skuteczne praktyki, ale także błędy, których Polska chce uniknąć. Są one uzupełniane o historyczne polskie doświadczenia, m.in. z czasów II wojny światowej oraz późniejszych sytuacji kryzysowych.
Integracja z systemami ostrzegania i infrastrukturą ochronną
Zgodnie z nową ustawą, plany ewakuacyjne muszą być ściśle zintegrowane z:
- systemami ostrzegania i alarmowania ludności,
- infrastrukturą schronową i ochronną,
- mechanizmami koordynacji międzywojewódzkiej i międzynarodowej.
Oznacza to, że system ostrzegania będzie musiał błyskawicznie aktywować procedury ewakuacyjne, a miejsca zborne i schrony muszą być gotowe na przyjęcie tysięcy osób w krótkim czasie.
Koordynacja między regionami i państwami
Plany ewakuacyjne nie ograniczają się do granic jednego województwa. Konieczna jest:
- współpraca między województwami w zakresie przyjęcia ewakuowanych,
- przygotowanie logistyki transportowej między regionami,
- gotowość do współpracy z państwami UE i NATO, gdyby ewakuacja miała objąć również wyjazd części ludności poza granice Polski.
Konsultacje i szkolenia w całym kraju
W ramach przygotowań prowadzone są:
- seminaria eksperckie,
- warsztaty i szkolenia dla urzędników wojewódzkich,
- zbieranie uwag i opinii od przedstawicieli pionów bezpieczeństwa oraz samorządów.
RCB deklaruje, że chce uniknąć teoretyzowania i skupić się na rozwiązaniach praktycznych — takich, które rzeczywiście da się zastosować w terenie, w warunkach stresu i chaosu.
Wzmacnianie odporności społecznej
Obok przygotowania struktur państwowych, ważnym celem ustawy jest również wzmacnianie odporności społecznej. Oznacza to:
- edukację ludności w zakresie zachowań kryzysowych,
- przygotowanie rodzin i wspólnot lokalnych do możliwej ewakuacji,
- rozwój systemów komunikacji kryzysowej z obywatelami.
RCB stoi dziś przed jednym z największych wyzwań organizacyjnych w historii swojej działalności. Nowe plany ewakuacyjne to nie tylko dokumenty — to realny system, który może zdecydować o bezpieczeństwie milionów Polaków w razie wojny, katastrofy naturalnej czy innego wielkoskalowego zagrożenia. Najbliższe miesiące będą kluczowe dla jego wdrożenia i przetestowania w praktyce.