Ministerstwo Polityki Senioralnej opracowało projekt nowelizacji ustawy mieszkaniowej, który wprowadza mechanizm tzw. najmu senioralnego. Rozwiązanie ma ułatwić osobom starszym dostęp do mieszkań dostosowanych do ich potrzeb, bez konieczności pozbywania się dotychczasowej własności.
Propozycja kierowana jest do właścicieli mieszkań, którzy mimo formalnej niezależności życiowej, są de facto więźniami barier architektonicznych — np. mieszkań w blokach bez wind, z wąskimi korytarzami czy niedostosowanymi łazienkami. W Polsce żyje dziś ponad 9,8 mln osób powyżej 60. roku życia, co stanowi ponad 26% populacji – skala problemu ma więc wymiar systemowy.
Na czym polega najem senioralny?
Projekt, przygotowany przez minister Marzenę Okłę-Drewnowicz, zakłada, że senior będzie mógł zawrzeć umowę z gminą na wynajem mieszkania komunalnego przystosowanego do potrzeb osób starszych. Jednocześnie, senior przekaże w najem gminie swoje dotychczasowe mieszkanie na uzgodnionych warunkach.
Najważniejszy element tego rozwiązania to zachowanie prawa własności. Senior nie oddaje swojego mieszkania — pozostaje ono w jego majątku. Może w dowolnym momencie zrezygnować z najmu mieszkania gminnego i wrócić do swojego lokum. Po jego śmierci mieszkanie wraca do spadkobierców.
Tym samym rozwiązanie różni się od klasycznej zamiany mieszkań lub sprzedaży – gwarantuje elastyczność i bezpieczeństwo prawne.
Mieszkania gminne dostosowane do potrzeb
Lokale oferowane w ramach nowego programu będą całkowicie dostosowane do potrzeb seniorów. Chodzi m.in. o:
- brak barier architektonicznych (dostęp bez schodów),
- szersze drzwi ułatwiające poruszanie się z pomocą chodzików lub wózków,
- dostosowane łazienki (np. z prysznicem bez brodzika i poręczami),
- rozmieszczenie przestrzeni ułatwiające codzienne funkcjonowanie.
Ministerstwo zwraca uwagę, że brak takich udogodnień prowadzi do izolacji społecznej, ograniczenia mobilności i szybszego pogarszania się stanu zdrowia. W skrajnych przypadkach seniorzy przez tygodnie nie są w stanie opuścić mieszkania – co negatywnie wpływa nie tylko na ich zdrowie, ale także relacje rodzinne i aktywność społeczną.
Bez kryterium dochodowego
W przeciwieństwie do tradycyjnych form najmu komunalnego, najmem senioralnym nie będą objęte kryteria dochodowe. Ministerstwo podkreśla, że projekt nie ma charakteru socjalnego. Jego celem nie jest pomoc osobom w trudnej sytuacji materialnej, lecz rozwiązanie realnych barier funkcjonalnych, które uniemożliwiają godne i samodzielne życie.
To oznacza, że również osoby o stabilnej sytuacji finansowej, które są właścicielami mieszkań, będą mogły skorzystać z programu – pod warunkiem, że potrzebują dostosowanego lokalu i są gotowe udostępnić swój lokal gminie.
Korzyści dla obu stron
System stworzony przez resort polityki senioralnej zakłada mechanizm wzajemnych korzyści:
- Senior otrzymuje lokal umożliwiający samodzielne i komfortowe życie bez konieczności sprzedaży własności.
- Gmina zyskuje dostęp do mieszkania, które może następnie wynająć innej osobie potrzebującej – np. rodzinie oczekującej na lokal komunalny.
Takie rozwiązanie zwiększa elastyczność zarządzania zasobem mieszkaniowym, szczególnie w dużych miastach, gdzie rotacja mieszkań jest niska, a liczba osób oczekujących na lokale rośnie.
Dodatkowo, najem mieszkań od seniorów może odbywać się na korzystniejszych warunkach niż zakup lub budowa nowych lokali, co może mieć pozytywny wpływ na budżety samorządów.
Kontekst demograficzny i potrzeba systemowych rozwiązań
W kontekście starzejącego się społeczeństwa, program najmu senioralnego wpisuje się w strategiczne działania państwa wobec wyzwań demograficznych.
Liczba osób w wieku powyżej 60 lat stale rośnie, a do 2050 roku może przekroczyć 13 milionów. Równocześnie wiele z tych osób posiada własnościowe mieszkania, które nie odpowiadają ich aktualnym potrzebom zdrowotnym i funkcjonalnym.
Dotychczasowe rozwiązania – adresowane wyłącznie do osób bez majątku – nie uwzględniały tej dużej grupy obywateli, która pomimo posiadania własnego lokum wymaga wsparcia w zakresie dostępności.
Projekt ministerstwa może być więc punktem wyjścia do szerszych zmian w polityce mieszkaniowej dla osób starszych, które będą łączyły elementy dostępności, prawa własności i efektywnego wykorzystania zasobów publicznych.
Co dalej z projektem?
Na obecnym etapie projekt został przygotowany przez Ministerstwo Polityki Senioralnej i będzie kierowany do dalszych konsultacji i uzgodnień międzyresortowych. Następnie trafi pod obrady Rady Ministrów i – po przyjęciu – do Sejmu jako propozycja nowelizacji ustawy mieszkaniowej.
Choć data wejścia w życie przepisów nie jest jeszcze znana, resort zapowiada, że nowe regulacje mają szansę zacząć obowiązywać jeszcze w 2025 roku. Program najmu senioralnego może więc już wkrótce stać się realnym wsparciem dla tysięcy osób starszych w Polsce.