W 2025 roku system wsparcia rodzin w Polsce przechodzi znaczącą transformację. Zmiany w przepisach dotyczących świadczenia 800 plus mogą dotknąć nawet 20 tysięcy rodzin, które mogą utracić prawo do otrzymywania tego wsparcia. Te zmiany dotykają szczególnie rodziny z Ukrainy, których dzieci nie uczestniczą w polskim systemie edukacji, a także mogą objąć osoby niepracujące lub planujące wyjazd z Polski.
Wymóg uczestnictwa w polskim systemie edukacji jest teraz warunkiem koniecznym do otrzymywania świadczenia 800 plus. Ta zmiana już spowodowała, że około 20 tysięcy dzieci z Ukrainy straciło prawo do wsparcia. To znaczący spadek, biorąc pod uwagę, że w 2023 roku program obejmował prawie 347 tysięcy dzieci uchodźców.
Propozycje dalszych zmian w przestrzeni publicznej obejmują wyłączne przyznawanie świadczenia osobom mieszkającym i pracującym w Polsce. Ta propozycja zyskała poparcie premiera Donalda Tuska, a klub PiS złożył w sejmie odpowiedni projekt ustawy.
Skutki społeczne tych zmian mogą być znaczące i wielowymiarowe. Przede wszystkim, mogą one wpłynąć na integrację społeczności ukraińskiej w Polsce. Wymóg uczestnictwa w polskim systemie edukacji może z jednej strony przyczynić się do lepszej integracji młodych Ukraińców, ale z drugiej może stanowić barierę dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej.
Wpływ na rynek pracy może również być istotny. Obecnie około 80% kobiet z Ukrainy jest aktywnych zawodowo w Polsce, co jest wyjątkowym wskaźnikiem w skali europejskiej. Nowe regulacje mogą jeszcze bardziej zmotywować do poszukiwania legalnego zatrudnienia.
Mobilność międzynarodowa rodzin może również zostać dotknięta. Uzależnienie świadczenia od stałego pobytu w Polsce może ograniczyć możliwości czasowych wyjazdów zarobkowych, co jest istotne szczególnie dla rodzin o niższych dochodach.
System elektronicznego składania wniosków, choć efektywny, może stanowić wyzwanie dla niektórych grup społecznych. Wykluczenie cyfrowe może dotknąć szczególnie osoby starsze lub mieszkające w obszarach o ograniczonym dostępie do internetu.
Wpływ na system edukacji może również być istotny. Szkoły i przedszkola muszą być przygotowane na przyjęcie większej liczby dzieci z Ukrainy, co może wymagać dodatkowego wsparcia językowego i adaptacyjnego.
Struktura wydatków rodzin może również zostać dotknięta. Utrata świadczenia w wysokości 800 złotych miesięcznie może znacząco wpłynąć na budżety domowe, szczególnie w przypadku rodzin wielodzietnych lub o niskich dochodach.
Eksperci zwracają uwagę na potrzebę monitorowania długoterminowych skutków tych zmian. Szczególnie istotne będzie śledzenie wskaźników ubóstwa wśród rodzin, które utracą świadczenie, oraz ich wpływu na rozwój dzieci.
Potencjalny wpływ na decyzje prokreacyjne również może być istotny. Program 800 plus był pierwotnie pomyślany jako narzędzie wspierające dzietność, więc jego ograniczenie może wpłynąć na decyzje rodzin o posiadaniu dzieci.
W dłuższej perspektywie, zmiany te mogą przyczynić się do wypracowania bardziej zrównoważonego modelu integracji społecznej i wsparcia rodzin, który będzie łączył pomoc finansową z aktywizacją zawodową i edukacyjną.