Nadchodzące miesiące będą dla wielu Polaków zimnym prysznicem w kwestii finansów osobistych. Walec legislacyjny Unii Europejskiej, mający na celu uszczelnienie systemu i walkę z praniem pieniędzy, wchodzi w fazę pełnego wdrożenia. Rok 2026 staje się cezurą, po której swobodne dysponowanie dużymi kwotami gotówki, zwłaszcza w relacjach handlowych, stanie się znacznie trudniejsze, a w wielu przypadkach – po prostu nielegalne.
Do tej pory przepisy dotyczące limitów płatności gotówką były domeną krajową, co prowadziło do znacznych rozbieżności w obrębie Wspólnoty. W odpowiedzi, organy UE opracowały jednolity pakiet regulacji, który zacznie w pełni obowiązywać we wszystkich państwach członkowskich. Z perspektywy przeciętnego obywatela, kluczowe są dwie nadchodzące zmiany: wprowadzenie sztywnego, ogólnounijnego górnego limitu płatności gotówką oraz zaskakująco niski próg, od którego sprzedawca będzie miał obowiązek wylegitymować klienta.
Przygotuj się na to, że kupując droższy sprzęt RTV, biżuterię czy używany samochód, będziesz musiał zmienić swoje przyzwyczajenia płatnicze. W przeciwnym razie, transakcja może zostać odrzucona.
Sztywny limit 10 000 euro. Co z zakupem samochodu i remontem?
Najważniejszą systemową zmianą, która wejdzie w życie, jest wprowadzenie ogólnounijnego górnego limitu dla płatności gotówkowych. Wynosi on sztywne 10 000 euro. W przeliczeniu na złotówki, w zależności od kursu, jest to obecnie kwota oscylująca wokół 43 000–45 000 zł. Oznacza to, że od 2026 roku przedsiębiorcy na terenie UE – niezależnie od kraju – nie będą mogli przyjmować zapłaty w gotówce przekraczającej tę kwotę (lub jej równowartość w walucie krajowej).
Transakcje o wyższej wartości będą musiały być realizowane wyłącznie za pośrednictwem systemu bankowego – przelewem lub kartą płatniczą. Przepis ten dotyczy zarówno relacji konsument-przedsiębiorca (B2C), jak i transakcji między dwoma firmami (B2B). Jest to limit maksymalny narzucony przez dyrektywę. Warto pamiętać, że państwa członkowskie zachowują prawo do utrzymania lub wprowadzenia limitów niższych. W Polsce, Ministerstwo Finansów wciąż analizuje tę kwestię, ale niezależnie od krajowej decyzji, bariera 10 tysięcy euro jest nieprzekraczalna.
W praktyce oznacza to koniec z anonimowym kupowaniem luksusowych dóbr czy drogich usług w komisie za gotówkę. Jeśli planujesz zakup używanego auta czy opłacenie generalnego remontu domu, którego koszt przekroczy ten próg, musisz przygotować się na wykonanie przelewu.
Obowiązkowa weryfikacja tożsamości. Kupujesz drogi sprzęt? Pokaż dowód
Drugim filarem nowych przepisów, który uderzy w codzienny obrót gotówkowy, jest obowiązek stosowania procedur bezpieczeństwa finansowego (tzw. Customer Due Diligence – CDD) przy transakcjach gotówkowych przekraczających kwotę 3 000 euro. To próg, który w Polsce jest osiągalny przy zakupie wielu zaawansowanych urządzeń elektronicznych, droższej biżuterii czy nawet sprzętu AGD wysokiej klasy.
W 2026 roku, kupując towar za gotówkę powyżej tej kwoty (około 13 000 zł), klienci spotkają się z koniecznością okazania dokumentu tożsamości. Sprzedawca będzie zobowiązany prawem do zidentyfikowania klienta przed przyjęciem gotówki, a dane te muszą zostać odnotowane zgodnie z procedurami AML. Jest to standardowa procedura bankowa, która teraz zostaje rozszerzona na szerszy rynek handlowy. Brak zgody na wylegitymowanie się będzie skutkował odmową sprzedaży towaru za gotówkę – transakcja będzie mogła dojść do skutku jedynie w formie bezgotówkowej.
Nowy unijny nadzór i koniec anonimowych kryptoaktywów
Rok 2026 to również moment operacyjnego startu nowego unijnego urzędu ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy (AMLA – Anti-Money Laundering Authority) z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Instytucja ta przejmie bezpośredni nadzór nad najbardziej ryzykownymi podmiotami finansowymi w UE i będzie koordynować krajowe jednostki analityki finansowej, w tym polski GIIF.
Zmiany te obejmą także sektory, które do tej pory cieszyły się dużą swobodą. Szczególnym nadzorem zostaną objęci handlarze dobrami o dużej wartości, takimi jak kamienie i metale szlachetne, dzieła sztuki, a także luksusowe samochody i jachty. Co więcej, rynek kryptoaktywów, zgodnie z rozporządzeniem MiCA i nowym pakietem AML, zostanie włączony w ramy sformalizowanego nadzoru. Dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów będą musieli stosować pełne procedury identyfikacji i weryfikacji tożsamości, analogiczne do tych, które obowiązują w tradycyjnej bankowości. Rok 2026 definitywnie zamyka okres, w którym ten rynek mógł funkcjonować w całkowitej anonimowości.
Praktyczny poradnik: Jak przygotować swoje finanse na 2026 rok?
Wprowadzenie pakietu AML argumentowane jest koniecznością skuteczniejszej walki z przestępczością gospodarczą i ma na celu utrudnienie finansowania terroryzmu. Choć dla uczciwych podatników zmiany te mają charakter techniczny, wymagają one zmiany przyzwyczajeń. Oto, co musisz wiedzieć:
- Limit 10 000 euro to bariera dla przedsiębiorców: Jeśli kupujesz coś od firmy (np. samochód w komisie), nie możesz przekroczyć tej kwoty w gotówce. Sprawdź wcześniej limity dzienne na swojej karcie płatniczej lub w bankowości elektronicznej, aby uniknąć problemów przy przelewie ekspresowym.
- Dowód osobisty zawsze pod ręką: Przy zakupach za gotówkę powyżej 3 000 euro (ok. 13 000 zł) zabierz ze sobą dokument tożsamości. Sprzedawca ma prawo i obowiązek go zażądać.
- Transakcje prywatne (C2C): Unijny limit 10 000 euro dotyczy relacji z przedsiębiorcami. Warto śledzić krajowe przepisy wdrażające dyrektywę, aby upewnić się, czy i w jakim zakresie limity obejmą transakcje między osobami fizycznymi (np. sprzedaż używanego samochodu sąsiadowi).
Choć gotówka pozostanie prawnym środkiem płatniczym, jej rola w transakcjach o wysokiej wartości zostanie systemowo ograniczona na rzecz bezpieczniejszych i łatwiejszych do monitorowania płatności cyfrowych. Przygotowanie do tych zmian należy rozpocząć już dziś.