W obliczu nadchodzących, rekordowych fal upałów, które mają nawiedzić Polskę, rząd przygotowuje rewolucyjne zmiany w prawie pracy. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad rozporządzeniem, które wprowadzi twarde, nieprzekraczalne limity temperatur, po których przekroczeniu praca będzie musiała zostać wstrzymana. To odpowiedź na rosnące zagrożenia związane z katastrofą klimatyczną i niewystarczającą ochronę pracowników w obecnym systemie prawnym. Nowe przepisy mają na celu ochronę zdrowia i życia milionów Polaków, którzy wykonują swoje obowiązki w ekstremalnych warunkach. Projekt, który jest obecnie na etapie opiniowania, zakłada wprowadzenie konkretnych progów temperaturowych, różnicując je w zależności od rodzaju i miejsca wykonywanej pracy. To historyczny krok w kierunku dostosowania polskiego prawa pracy do realiów XXI wieku i coraz częstszych, ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Nowe rozporządzenie w odpowiedzi na ekstremalne temperatury
Obecne przepisy Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (BHP) są często uznawane za niewystarczające w kontekście coraz dotkliwszych upałów. Pracodawcy mają obowiązek zapewnienia zimnych napojów, ale brakuje jasnych wytycznych dotyczących skrócenia czasu pracy czy jej całkowitego wstrzymania. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej postanowiło to zmienić, inicjując prace nad nowym rozporządzeniem, które ma kompleksowo uregulować tę kwestię.
Projektowane zmiany są bezpośrednią reakcją na prognozy synoptyków, którzy ostrzegają przed temperaturami sięgającymi nawet 36 stopni Celsjusza. W takich warunkach wykonywanie obowiązków, zwłaszcza fizycznych, staje się nie tylko uciążliwe, ale wręcz niebezpieczne dla zdrowia. Nowe prawo ma na celu wprowadzenie jasnych i egzekwowalnych zasad, które uniemożliwią pracodawcom narażanie pracowników na ryzyko udaru cieplnego, odwodnienia czy innych poważnych konsekwencji zdrowotnych. Rozporządzenie jest częścią szerszej nowelizacji przepisów BHP, obejmującej również m.in. kwestie szkoleń i procedur bezpieczeństwa.
Kluczowym elementem projektu jest wprowadzenie mechanizmu automatycznego, czasowego wstrzymania pracy po przekroczeniu określonych progów temperatury. To fundamentalna zmiana, która przenosi ciężar decyzji z pracodawcy na literę prawa, dając pracownikom solidne narzędzie do ochrony swojego zdrowia.
Kluczowe zmiany dla pracowników. Kiedy praca zostanie wstrzymana?
Najważniejszą informacją dla milionów pracowników w Polsce są konkretne progi temperatury, które będą obligować pracodawców do przerwania pracy. Projekt rozporządzenia precyzyjnie określa te wartości, co ma zakończyć dotychczasową dowolność interpretacyjną. Zgodnie z komunikatem przekazanym przez ministerstwo, nowe limity będą zależały od miejsca wykonywania obowiązków.
Oto kluczowe progi, które mają zostać wprowadzone do polskiego prawa pracy:
- 35°C – to maksymalna dopuszczalna temperatura dla osób pracujących wewnątrz pomieszczeń. Po jej przekroczeniu pracodawca będzie zobowiązany do wstrzymania pracy.
- 32°C – to limit temperatury dla osób wykonujących ciężkie prace fizyczne na otwartej przestrzeni. Przekroczenie tej wartości również będzie skutkować obowiązkiem przerwania obowiązków.
Co istotne, projekt zakłada, że wstrzymanie pracy ma następować w czasie faktycznego przekroczenia tych progów, a nie na podstawie prognoz pogody. Oznacza to, że pracodawcy będą musieli na bieżąco monitorować temperaturę w miejscu pracy. To rozwiązanie ma zapewnić elastyczność i uniknąć paraliżu zakładów pracy w oparciu o nie zawsze precyzyjne prognozy, jednocześnie gwarantując realną ochronę w momencie wystąpienia zagrożenia.
Różne limity dla różnych stanowisk. Co to oznacza w praktyce?
Nowe przepisy wprowadzają istotne rozróżnienie, które ma lepiej odzwierciedlać realne warunki pracy na różnych stanowiskach. Ministerstwo zdaje sobie sprawę, że praca biurowa w klimatyzowanym pomieszczeniu to zupełnie inne wyzwanie niż praca fizyczna na budowie w pełnym słońcu. Dlatego projekt zakłada dalsze doprecyzowanie obowiązków pracodawców w zależności od specyfiki wykonywanych zadań.
Poza obowiązkowym wstrzymaniem pracy po przekroczeniu progów 32°C i 35°C, rozporządzenie przewiduje nałożenie na pracodawców dodatkowych środków ochronnych. W toku konsultacji społecznych i dalszych prac legislacyjnych ustalone zostaną szczegółowe wytyczne dotyczące m.in. obowiązku dostarczania określonej ilości wody, zapewnienia dodatkowych przerw regeneracyjnych czy nawet skrócenia dobowego wymiaru czasu pracy w dniach, gdy temperatury są wysokie, ale nie przekraczają jeszcze progów alarmowych.
Wciąż nie jest do końca jasne, jak przepisy będą traktować miejsca pracy wyposażone w wydajną klimatyzację. Eksperci spodziewają się, że obowiązek wstrzymania pracy przy 35°C wewnątrz pomieszczeń może zostać zmodyfikowany lub wyłączony w przypadku biur, gdzie systemy klimatyzacji zapewniają komfort termiczny. Te szczegóły mają zostać dopracowane, aby prawo było skuteczne, ale jednocześnie racjonalne z punktu widzenia organizacji pracy.
Wielka zmiana, ale jest jeden haczyk. Kiedy przepisy wejdą w życie?
Choć zapowiadane zmiany stanowią prawdziwy przełom w ochronie praw pracowniczych w Polsce, pracownicy oczekujący wytchnienia od upałów już tego lata muszą uzbroić się w cierpliwość. Nowe, rewolucyjne przepisy nie wejdą w życie natychmiast. Proces legislacyjny, obejmujący konsultacje, opiniowanie i notyfikację, jest czasochłonny.
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez ministerstwo, planowany termin wejścia w życie nowego rozporządzenia to 1 stycznia 2027 roku. Oznacza to, że ani podczas tegorocznych, ani podczas kilku kolejnych letnich fal upałów, pracownicy nie będą mogli jeszcze korzystać z ochrony gwarantowanej przez nowe, twarde limity temperatur. To ważna informacja, która studzi początkowy entuzjazm, ale jednocześnie pokazuje, że rząd podchodzi do tematu systemowo, dając pracodawcom czas na przygotowanie się do nowych obowiązków.
Do tego czasu w mocy pozostają obecne, bardziej ogólne przepisy Kodeksu pracy i rozporządzeń BHP, które nakładają na pracodawcę ogólny obowiązek dbania o bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w tym zapewnienie pracownikom zimnych napojów, gdy temperatura w pomieszczeniach przekracza 28°C, a na zewnątrz 25°C.